Terapia fotodynamiczna znajduje coraz szersze zastosowanie w różnych specjalnościach klinicznych, a zwłaszcza w leczeniu stanów przednowotworowych i nowotworów złośliwych wielu układów i narządów. Zaletami metody są: duża skuteczność, wybiórczość działania, powtarzalność, minimalna inwazyjność oraz praktycznie brak powodowanych przez nią działań niepożądanych.

Wprowadzenie

Współczesna onkologia stale poszukuje metod leczenia charakteryzujących się dużą skutecznością, wybiórczością oraz minimalną inwazyjnością. Dotychczas stosowane metody leczenia onkologicznego są uznawane za bardzo skuteczne, szczególnie w przypadkach wykrywanych na etapie zmian wczesnych i przednowotworowych, niemniej znacznie obciążają one organizm pacjenta i charakteryzują się dużym odsetkiem działań niepożądanych. Wyniki przeprowadzonych badań z zakresu nauk podstawowych oraz rezultaty badań klinicznych udowodniły, że terapia fotodynamiczna (PDT – photodynamic therapy) wydaje się łączyć zarówno dużą wybiórczość, skuteczność, jak i niewielki odsetek działań niepożądanych.

Za początek badań nad PDT uznaje się doniesienia z początku XX wieku opisujące wyniki uzyskane w doświadczeniach przeprowadzonych przez Oskara Raaba, który jako pierwszy opisał efekt fototoksyczny w komórkach poddanych działaniu światła. Uzyskane rezultaty zostały przez niego potwierdzone w pierwszych badaniach klinicznych przeprowadzonych u pacjentów z nowotworami skóry oraz ze zmianami skórnymi w przebiegu gruźlicy. Rozwój aparatury światłowodowej oraz intensywne badania z zakresu biochemii i farmakologii przyczyniły się od tego czasu do wielu nowych aplikacji i ugruntowały miejsce PDT w wielu dziedzinach współczesnej medycyny, zarówno zabiegowych, jak i internistycznych. Dzięki możliwości transmitowania światła za pomocą światłowodów możliwe stało się dostarczanie energii świetlnej o ściśle określonych parametrach do narządów dostępnych endoskopowo, co dodatkowo zwiększyło liczbę zastosowań PDT w wielu schorzeniach nowotworowych narządów dostępnych tylko leczeniu chirurgicznemu.

Rozwój tego rodzaju metod terapeutycznych, potęgowany nowymi technologiami obrazowania endoskopowego oraz metodami biosyntezy substancji o właściwościach optycznych, obserwuje się w Polsce, Europie, a także na świecie. W wielu ośrodkach w Polsce prowadzone są obecnie intensywne badania z zakresu nauk podstawowych obejmujących takie zagadnienia, jak: biosynteza nowych substancji o właściwościach fotouczulających, mechanizmy molekularne zachodzące w trakcie terapii oraz nowe metody oceny efektów terapii. Badania kliniczne prowadzone w naszym kraju dotyczą przede wszystkim poszukiwania nowych aplikacji klinicznych PDT oraz oceniają rezultaty uzyskane dotychczas w wieloletnich obserwacjach, a ponadto opisują możliwości wykorzystania zjawisk fotodynamicznych w ocenie efektywności przeprowadzonej terapii onkologicznej i chirurgicznej.