Okiem praktyka
Wybór miejscowych glikokortykosteroidów dla pacjenta pediatrycznego
Dr n. med. Marta Stawczyk-Macieja
Dr hab. med. Aneta Szczerkowska-Dobosz
Miejscowe glikokortykosteroidy (mGKS) stanowią grupę leków szeroko stosowanych w praktyce dermatologicznej. Z poznanych dotąd mechanizmów działania glikokortykosteroidów w dermatologii wykorzystuje się przede wszystkim ich efekt przeciwzapalny, immunosupresyjny oraz przeciwświądowy. Ciągłe modyfikacje cząsteczek oraz podłoże leku znacząco wpływają na właściwości farmakokinetyczne oraz terapeutyczne dostępnych preparatów. Sztandarowym przykładem powszechnej dziecięcej przewlekłej dermatozy zapalnej, w terapii której mGKS stanowią jedną z podstawowych grup leków, jest atopowe zapalenie skóry. Z uwagi na odrębności skóry dzieci, znaczną rozbieżność wiekową populacji dziecięcej oraz większe ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, dobór odpowiedniego preparatu jest szczególnie istotny w tej grupie pacjentów. Przy wyborze mGKS u dzieci warto pamiętać o odmiennych w stosunku do osób dorosłych zasadach prowadzenia leczenia dotyczących głównie miejsca aplikacji, dawki, czasu oraz schematu terapii.
Mechanizm działania miejscowych glikokortykosteroidów
Pierwszym miejscowym preparatem glikokortykosteroidowym (mGKS) stosowanym w lecznictwie dermatologicznym był kortyzon, jednak z uwagi na obecność grupy ketonowej w pozycji 11 łańcucha węglowego nie był on skuteczny w leczeniu zewnętrznym. W 1952 roku Sulzberger oraz Witten przedstawili wyniki badań nad efektywnością octanu hydrokortyzonu (substancji F) w leczeniu dermatoz, co na zawsze zrewolucjonizowało terapię miejscową w dermatologii.[1]
Budowa wszystkich poznanych dotąd glikokortykosteroidów (GKS) opiera się na cząsteczce bazowej cholesterolu. Jej modyfikacje doprowadziły na przestrzeni lat do zmian w sile działania, szybkości biotransformacji w naskórku, stopnia przeznaskórkowej absorpcji oraz ograniczenia aktywności mineralokortykosteroidowej leku, co znacząco zwiększyło profil bezpieczeństwa poszczególnych mGKS.[2] Zgodnie z obecnym stanem wiedzy mGKS można podzielić na sześć generacji, z których każda kolejna charakteryzuje się późniejszym wprowadzeniem na rynek farmaceutyczny.[3]
Działanie GKS opiera się na mechanizmach genomowym oraz pozagenomowym. Receptor dla GKS – GKSR należy do nadrodziny receptorów jądrowych (nuclear receptors superfamily – NRs) i jest obecny we wszystkich komórkach organizmu posiadających jądro komó...
Do głównych mechanizmów mGKS wykorzystywanych w praktyce dermatologicznej należy ich efekt:
- przeciwzapalny,
- immunosupresyjny,
- antyproliferacyjny,
- przeciwświądowy,
- wazokonstrykcyjny.
