prof. dr hab. n. med. Joanna Maj

Szanowni Państwo!

Tematem przewodnim bieżącego wydania „Dermatologii po Dyplomie” są mezenchymalne komórki macierzyste i ich wykorzystanie w dermatologii. Artykuł autorstwa inż. Alicji Frączek i dr hab. n. med. Agnieszki Owczarczyk-Saczonek, prof. UWM ukazuje się w wyjątkowym momencie. Otóż w lutym tego roku dowiedzieliśmy się o pierwszej kobiecie wyleczonej z zakażenia ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus) po tym, jak przeszczepiono jej komórki macierzyste z krwi pępowinowej. O wyleczeniu poinformowano podczas konferencji w Denver. Przeszczepienie komórek macierzystych stanowiło kolejny etap w terapii pacjentki, która od 2017 r. była leczona chemioterapią z powodu ostrej białaczki szpikowej. Wiemy także, że 10 lat wcześniej chora została zakażona HIV. Kobieta, Amerykanka w średnim wieku, od czasu otrzymania krwi pępowinowej 14 miesięcy temu jest w stanie remisji i nie stwierdza się u niej obecności wirusa. Opisywany przypadek jest trzecim na świecie, w którym uzyskano remisję po przeszczepieniu komórek macierzystych. Jeden z tych trzech przypadków dotyczył Latynosa, który pozostaje w remisji od 2 lat, a drugi białego mężczyzny, u którego remisja trwała 10 lat, niestety w 2020 r. zmarł z powodu raka.

Jak dowiadujemy się z doniesień prasowych, przypadek Amerykanki jest częścią większego amerykańskiego badania prowadzonego przez dr Yvonne Bryson z Uniwersytetu Kalifornijskiego (UCLA) i dr Deborah Persaud z Johns Hopkins University w Baltimore. Uczestniczy w nim 25 osób zakażonych HIV, które mają już za sobą przeszczepienie komórek macierzystych pobranych z krwi pępowinowej. Pacjenci biorący udział w badaniu najpierw przechodzą chemioterapię w celu zniszczenia komórek nowotworowych. Następnie przeszczepia się im komórki macierzyste od osób z określoną mutacją genetyczną CCR5 delta-32. W efekcie tej mutacji komórki są pozbawione receptorów wykorzystywanych przez wirusa HIV do wnikania i infekowania. Zdaniem naukowców dzięki takiej terapii u pacjentów rozwija się układ odpornościowy odporny na HIV. Lekarze zaznaczają, że prze­szczepienie szpiku kostnego nie jest powszechnym sposobem leczenia osób zakażonych tym wirusem. Jednak wspomniane przypadki stanowią potwierdzenie, że „wyleczenie z HIV jest możliwe, dodatkowo podkreśla znaczenie terapii genowej jako realnej strategii leczenia HIV”.

Wracając do tematu numeru, warto przypomnieć, że poza wymienionymi w artykule chorobami, takimi jak toczeń rumieniowaty układowy, bielactwo, atopowe zapalenie skóry, dystroficzna odmiana pęcherzowego oddzielania się naskórka, w przypadku których terapia komórkami macierzystymi jest w większości w fazie badań, w dermatologii wykorzystuje się również mezenchymalne komórki macierzyste w leczeniu chorób włosów, w tym łysieniu plackowatym, a także od dawna w leczeniu owrzodzeń, stopy cukrzycowej i odleżyn.

Według wytycznych organizacji zajmującej się przeszczepieniami komórek macierzystych w Europie – EBMT (European Society for Blood and Marrow Transplantation) przeszczepianie komórek macierzystych jest terapeutycznym standardem w wielu chorobach, a liczba tych schorzeń stale rośnie. Wykaz chorób leczonych za pomocą komórek macierzystych znajduje się m.in. na stronie Polskiego Banku Komórek Macierzystych. Poza oczywistymi wskazaniami, takimi jak ostre i przewlekłe białaczki czy zespół mielodysplastyczny, znajdziemy tam wiele genodermatoz, np. zespół Chediaka-Higashiego, zespół Hurler (MPS-IH), zespół Huntera (MPS-II), zespół Sanfilippo (MPS-III), chorobę Gauchera, chorobę Niemanna-Picka, zespół Lescha-Nyhana oraz dziedziczne zaburzenia układu odpornościowego ataksja–teleangiektazja, zespół Omenna, zespół Wiskotta-Aldricha i inne. Rozwój w dziedzinie inżynierii tkankowej i biologii molekularnej stanowi ogromną szansę dla naszych pacjentów i dla nas.

W marcowym wydaniu „Dermatologii po Dyplomie” polecam także lekturę innych, ciekawie zapowiadających się prac, jak chociażby „Oparzenia skóry wywołane barszczem Sosnowskiego”, „Uczulenie i alergia kontaktowa na metale w AZS” czy niezwykle pouczający artykuł dotyczący – niestety wciąż spotykanych – wrzodziejących zmian w jamie ustnej po nieprawidłowo stosowanym metotreksacie.