Temat numeru
Przegląd retinoidów stosowanych miejscowo w leczeniu trądziku zwyczajnego
lek. Aleksandra Siekierko
dr n. med. Małgorzata Skibińska
- Budowa, właściwości, zalecenia i przeciwwskazania do stosowania retinoidów miejscowych
- Wykorzystanie tych leków jako terapii pierwszego wyboru u pacjentów z łagodnym i średnio nasilonym trądzikiem
- Przegląd preparatów jednoskładnikowych i złożonych zarejestrowanych w Polsce
Trądzik zwyczajny (acne vulgaris) jest przewlekłą chorobą zapalną aparatu włosowo-łojowego, charakteryzującą się występowaniem wykwitów niezapalnych (mikrozaskórniki, zaskórniki otwarte i zamknięte) oraz zapalnych (krosty, grudki i nacieki zapalne). Trądzik dotyczy nawet do 100% osób w wieku dojrzewania, z czego u 85% przebiega w sposób łagodny, a u pozostałych 15% ma ciężki przebieg1-3. Etiopatogeneza trądziku jest złożona, obserwuje się zwiększoną aktywność gruczołów łojowych, wzmożone rogowacenie ujść mieszków włosowych, kolonizację gruczołów łojowych przez beztlenowe bakterie Cutibacterium acnes (C. acnes, poprzednio Propionibacterium acnes) oraz stan zapalny1-3. Zmiany trądzikowe najczęściej są zlokalizowane na twarzy, plecach, rzadziej w okolicy klatki piersiowej. W 2003 r. raport Global Alliance to Improve Outcomes in Acne4 wprowadził podział trądziku na:
- trądzik łagodny
- trądzik zaskórnikowy
- łagodna postać trądziku grudkowo-krostkowego
- trądzik średnio nasilony
- cięższe postacie trądziku grudkowo-krostkowego
- łagodniejsze postacie trądziku ropowiczego (z pojedynczymi wykwitami)
- trądzik ciężki
- nasilony trądzik ropowiczy.
W terapii łagodniejszych postaci trądziku bardzo duże znaczenie ma leczenie miejscowe. Do substancji aktywnych stosowanych w tego rodzaju terapii zalicza się przede wszystkim: retinoidy, kwas azelainowy, nadtlenek benzoilu, antybiotyki oraz dapson (w tej postaci niedostępny w Polsce)1-4.
Budowa i właściwości retinoidów
Retinoidy należą do pochodnych witaminy A, które aktywują receptory retinoidowe1,5,6. Ze względu na budowę i właściwości wyróżnia się cztery generacje retinoidów:
- I generacja – naturalne retinoidy, działające nieselektywnie: retinol, retinal, tretynoina i izotretynoina
- II generacja – retinoidy monoaromatyczne, syntetyczne analogi witaminy A: acytretyna, etretynat i motretynid
- III generacja – syntetyczne związki poliaromatyczne mające powinowactwo do receptorów retinoidowych: alitretynoina, adapalen, tazaroten i beksaroten
- IV generacja: trifaroten.
Mechanizm działania retinoidów polega na początkowym wiązaniu się z receptorami w jądrze komórkowym, a następnie wpływie na transkrypcję odpowiednich genów. Wyróżnia się dwa rodzaje receptorów jądrowych: RAR (retinoid acid receptors) oraz RXR (ret...