prof. dr hab. n. med. Dorota Krasowska

Szanowni Państwo, Drogie Koleżanki i Drodzy Koledzy!

Z ogromną przyjemnością polecam Państwu kolejne wydanie „Dermatologii po Dyplomie”, którego tematem przewodnim jest przedstawienie aktualnej wiedzy dotyczącej roli mikrobiomu jelitowego i wykorzystania możliwości jego stymulacji poprzez zastosowanie pro-, pre-, syn- i postbiotyków w leczeniu i profilaktyce chorób skóry. Artykuł został przygotowany przez lek. Zuzannę Świerczewską i prof. Wiolettę Barańską-Rybak z Kliniki Dermatologii, Wenerologii i Alergologii GUMed. Autorki omówiły rolę mikrobiomu jelitowego w utrzymaniu homeostazy ustroju, a także znaczenie dysbiozy jelitowej w patogenezie atopowego zapalenia skóry, trądziku pospolitego, łuszczycy, pokrzywki, gojeniu się ran oraz ostudzie. Na podstawie stanowisk WHO (World Health Organization), FAO (Food and Agriculture Organization of the United Nations) oraz ISAPP (International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics) zdefiniowały pojęcia pro-, pre-, syn- i postbiotyków oraz przedstawiły wpływ suplementacji na przebieg ww. chorób. Artykuł jest niezmiernie ciekawy – nie tylko ze względu na możliwość zastosowania wspomagającej suplementacji w procesie leczenia chorób skóry, lecz także dostosowania terapii do potrzeb pacjentów.

Warto zauważyć, że bakterie mikrobiomu jelitowego, oddziałując w modelach różnych osi, np. oś jelita–skóra, oś jelita–mózg, mają ogromny wpływ na zachowanie homeostazy ustroju poprzez szczególną zdolność do modulowania odpowiedzi immunologicznej. Istotną rolę przypisuje się metabolitom bakteryjnym wytwarzanym przez mikrobiotę jelitową. Niektóre metabolity mikrobioty jelitowej mogą działać korzystnie na homeostazę (m.in. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe [SCFAs – short-chain fatty acids] i pochodne tryptofanu), inne zaś negatywnie (pochodne amin czwartorzędowych, takie jak N-tlenek trimetyloaminy [TMAO – trimethylamine N-oxide]).

SCFAs – octan, propionian i maślan – powstają w procesie fermentacji nieprzyswajalnych resztek pokarmowych przez bakterie jelitowe. Wykazują one działanie przeciwzapalne i immunomodulujące poprzez zwiększenie populacji limfocytów T-regulatorowych oraz hamowanie syntezy cytokin prozapalnych. Dzięki korzystnemu wpływowi na proliferację i różnicowanie keratynocytów poprawiają funkcjonowanie bariery skórnej i zmniejszają przeznaskórkową utratę wody (TEWL – transepidermal water loss), co niewątpliwie ma ogromne znaczenie u chorych na atopowe zapalenie skóry. Istotną rolę odgrywają także metabolity tryptofanu, powstające w wyniku jego przekształcenia przez bakterie jelitowe na drodze szlaku indolowego. Metabolity te aktywują receptor węglowodorów aromatycznych (AhR – aryl hydrocarbon receptor), który występuje w wielu komórkach, m.in. keratynocytach, melanocytach, fibroblastach, limfocytach, mastocytach, sebocytach, komórkach Langerhansa. Aktywacja AhR w keratynocytach u chorych na AZS zwiększa zawartość filagryny i lorikriny, kluczowych białek, które odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie bariery skórnej. Aktywacja tego receptora poprawia także gojenie ran i obniża skłonność do tworzenia blizn poprzez zwiększanie stężenia metaloproteinaz (MMP) oraz hamowanie ekspresji kolagenu I i fibronektyny w fibroblastach skóry. Znaczenie AhR potwierdzono w praktyce klinicznej, uzyskano bowiem nowy lek – tapinarof, będący agonistą tego receptora. Zakończono badanie kliniczne III fazy dotyczące zatosowania tapinarofu u pacjentów z łuszczycą. Trwają badania III fazy nad jego wykorzystaniem u chorych na atopowe zapalenie skóry.

Uważa się, że gatunki bakterii jelitowych związane z dysbiozą mają większy potencjał do syntezy metabolitów negatywnie wpływających na homeostazę ustroju (m.in. pochodne amin czwartorzędowych, takie jak TMAO). Wzrost stężenia tych metabolitów obserwowano w wielu jednostkach chorobowych, takich jak choroby sercowo-naczyniowe, łuszczycowe i reumatoidalne zapalenie stawów. TMAO wykazuje wielokierunkowe działanie prozapalne, indukuje wytwarzanie prozapalnych cytokin, w tym interleukiny 6 (IL-6), czynnika martwicy nowotworów (TNF – tumor necrosis factor), a także białka C-reaktywnego (CRP – C-reactive protein) przez komórki układu odpornościowego. Zatem możliwość wpływu na równowagę mikrobiomu jelitowego, tj. zapewnienie eubiozy, może okazać się niezmiernie korzystna w licznych zapalnych i autoimmunologicznych chorobach skóry.

W dalszej części numeru znajduje się wiele ciekawych artykułów, ogromnie ważnych dla każdego praktykującego dermatologa, dotyczących m.in. diagnostyki i leczenia opryszczkowatego zapalenia skóry u dzieci oraz możliwości terapeutycznych w łuszczycy. Warto pogłębić także wiedzę na temat wykorzystania kapilaroskopii w rozpoznawaniu i monitorowaniu przebiegu twardziny układowej. Zachęcam Państwa ponadto do zapoznania się z ciekawym przypadkiem klinicznym poświęconym eozynofilowej ziarniniakowatości z zapaleniem naczyń. We współpracy z pacjentami niewątpliwie pomocny będzie artykuł dotyczący zastosowania różnych modeli relacji lekarz–pacjent i elementów skutecznej komunikacji w praktyce dermatologicznej.

Życzę Państwu miłej lektury.