Temat numeru
Immunosupresja a nowotwory skóry
lek. Ewa Pasierbska
dr hab. n. med. Beata Imko-Walczuk
- Działania niepożądane leków immunosupresyjnych stosowanych m.in. w dermatologii
- Najczęstsze nowotwory skóry występujące w związku z leczeniem immunosupresyjnym
- Metody leczenia i zasady profilaktyki nowotworów skóry u pacjentów poddawanych immunosupresji
Liczba pacjentów poddawanych immunosupresji stale rośnie. Jest to efekt szybkiego rozwoju takich dziedzin medycyny, jak transplantologia i immunologia, a co za tym idzie – coraz większej dostępności i wiedzy na temat leków immunosupresyjnych. Ich stosowanie, mimo wielu zalet, wiąże się również z wysokim ryzykiem działań niepożądanych. Należą do nich m.in. toksyczność, obniżenie odporności, a także zwiększone ryzyko kancerogenezy (ze szczególnym uwzględnieniem powstawania nowotworów skóry).
Nowotwory skóry stanowią 40% nowotworów złośliwych stwierdzanych u pacjentów po przeszczepieniach narządów1; u 82% osób po przeszczepieniu nerki rozwija się co najmniej jeden nowotwór skóry w ciągu 20 lat od transplantacji2. Jak wskazują wyniki niektórych badań, wśród biorców narządów ryzyko raka kolczystokomórkowego (SCC – squamous cell carcinoma) wzrasta 65-200-krotnie, raka podstawnokomórkowego (BCC – basal cell carcinoma) 10-krotnie, a czerniaka (MM – melanoma malignum) ok. 5-krotnie3. Do rzadziej występujących nowotworów u pacjentów w trakcie immunosupresji należą: mięsak Kaposiego (MK), rak z komórek Merkla (MCC – Merkel cell carcinoma), rak łojowy (SC – sebaceous carcinoma, sebaceous gland carcinoma) oraz rak okolicy odbytniczo-genitalnej.
Wczesne wykrycie nowotworów skóry u osób poddawanych przewlekłej immunosupresji jest niezwykle istotne, dlatego duży nacisk należy kłaść na edukację pacjentów w zakresie samobadania i fotoprotekcji. W omawianej grupie zaleca się badanie dermoskopowe co 6-12 miesięcy, a w przypadku stwierdzenia raka skóry – co 3-6 miesięcy4.
Czynniki ryzyka
Wiele czynników ma wpływ na kancerogenezę u pacjentów po transplantacji. Należą do nich: stan immunologiczny pacjenta, fototyp I-III, czas i dawka immunosupresji, narażenie na wirusy onkogenne, wcześniej przebyte stany przednowotworowe i nowotwory, a także promieniowanie UV.
Badania wskazują, że po przeszczepieniu serca lub płuc częściej dochodzi do rozwoju nowotworów niż po transplantacji nerki lub wątroby. Według niektórych autorów ryzyko wystąpienia nowotworów skóry u chorych po przeszczepieniu serca jest 3-krotnie wyższe niż po transplantacji nerki ze względu na stosowanie większych dawek leków immunosupresyjnych, natomiast u chorych po przeszczepieniu wątroby jest niższe ze względu na mniejsze dawki tych leków5.
