Temat numeru
Wyprysk pieniążkowaty – obraz kliniczny, diagnostyka różnicowa, leczenie
dr n. med. Milena Pogonowska
prof. dr hab. n. med. Bolesław Kalicki
- Eczema nummulare – charakterystyka obrazu klinicznego
- Diagnostyka i różnicowanie
- Metody leczenia miejscowego i systemowego
Definicja i obraz kliniczny
Wyprysk pieniążkowaty (eczema nummulare, nummular dermatitis, discoid eczema, eczema microbicum) jest przewlekłym stanem zapalnym skóry, w którym wykwity przyjmują postać blaszek przypominających kształtem monety i składają się ze zgrupowanych na podłożu rumieniowym małych grudek oraz pęcherzyków1. Patogeneza choroby pozostaje nieznana. Mogą w niej odgrywać rolę czynniki genetyczne, środowiskowe, infekcyjne oraz mechanizmy immunologiczne. Podstawą rozpoznania jest charakterystyczny obraz kliniczny. Początkowo pojawiają się niewielkie plamy rumieniowe (<1 cm), wyraźnie odgraniczone i wyczuwalne palpacyjnie. Czasem występuje obrzęk ze zmianami pęcherzykowymi. Ostry stan zapalny i pękanie pęcherzyków powodują powiększanie się zmian z jednoczesnym wytwarzaniem strupów i złuszczaniem. Stwierdza się ponadto suchość skóry (xerosis) i świąd. Najczęstszą lokalizację stanowią kończyny dolne i tułów, chociaż u osób młodych może być zajęta także grzbietowa powierzchnia dłoni i stóp.
Zazwyczaj wyprysk pieniążkowaty pojawia się w okresie zimowym, kiedy suchość skóry jest największa. Zmiany utrzymują się tygodniami, a nawet miesiącami. Mimo obecności grubych strupów, w następstwie gojenia się zmian nie powstają blizny, a jedynie niewielkie przebarwienia. W omawianej jednostce chorobowej nie występują objawy ogólne ani nie są zajęte błony śluzowe.
Obraz kliniczny wyprysku pieniążkowatego u dorosłych różni się od obserwowanego u dzieci, najprawdopodobniej ze względu na odmienne czynniki inicjujące, takie jak m.in. częstsza obecność alergicznego kontaktowego zapalenia skóry oraz zastoju żylnego kończyn dolnych w pierwszej z tych grup. Wydaje się, że u znacznej części dorosłych z wypryskiem pieniążkowatym nie występuje atopia, natomiast w przypadku dzieci i młodzieży jest odwrotnie2.
Na rycinach 1-4 (pochodzących ze zbiorów własnych, wykonanych za zgodą pacjentów) przedstawiono zmiany skórne typowe dla wyprysku pieniążkowatego.
Epidemiologia
Szacuje się, że wyprysk pieniążkowaty występuje z częstością od 0,1% do 9,1%2, częściej u mężczyzn (głównie między 55 a 65 r.ż.), rzadziej u kobiet (zazwyczaj w wieku od 15 do 25 lat) i sporadycznie u pacjentów pediatrycznych. Najczęściej pojawia się u osób starszych, mniejszy szczyt zachorowań stwierdza się w drugiej i trzeciej dekadzie życia (wówczas często jest on związany ze współwystępowaniem atopowego zapalenia skóry – AZS)3.
