Jakie leki stosować na początku choroby, a jakie w zaawansowanej cukrzycy?

Lekiem, po który sięga się po wykryciu cukrzycy typu 2, jest metformina. Jej działanie polega przede wszystkim na: zmniejszeniu produkcji glukozy w wątrobie, uwrażliwieniu tkanek na działanie insuliny (zmniejszeniu insulinooporności), zmniejszeniu wchłaniania glukozy w jelitach, uwrażliwieniu komórek β trzustki na hormony pobudzające je do wydzielania insuliny.

Metformina ma także korzystny wpływ na lipidy we krwi oraz ma efekt przeciwzakrzepowy, dlatego jest wartościowym lekiem u chorych na cukrzycę oraz chorobę wieńcową, po zawale serca lub udarze mózgu. Metforminę stosuje się już w przypadku rozpoznania stanu przedcukrzycowego oraz w zespole policystycznych jajników, w którym także występuje insulinooporność.

Przeciwwskazaniem do stosowania metforminy są: zaawansowana niewydolność nerek i wątroby, ciężka niewydolność krążenia, niewydolność oddechowa, wszelkie ostre i ciężkie stany.

Część pacjentów nie toleruje leczenia metforminą ze względu na działania niepożądane ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia brzucha, biegunki, nagłe parcie na stolec).

Niestety, nie zawsze cukrzyca nowo wykryta to cukrzyca, która trwała krótko. Brak objawów oraz brak regularnych (to znaczy przynajmniej raz w roku) kontroli glukozy we krwi żylnej na czczo, sprawiają, że cukrzycę często wykrywa się w momencie, gdy wymagane jest bardziej intensywne leczenie.

Do metforminy dołącza się wówczas leki pobudzające wydzielanie insuliny przez komórki β trzustki, do których należą:

• pochodne sulfonylomocznika (np. gliklazyd, glimepiryd) – pobudzają one trzustkę do wydzielania insuliny niezależnie od przyjmowanych posiłków, z czym wiąże się ryzyko hipoglikemii, czyli spadku stężenia glukozy poniżej 70 mg/dl. Leki z tej grupy sprzyjają przyrostowi masy ciała,
• leki inkretynowe (doustne inhibitory DPP-4 lub analogi GLP-1 podawane w iniekcjach) pobudzające wydzielanie insuliny w odpowiedzi na posiłek, co minimalizuje ryzyko hipoglikemii. Leki z tej grupy mają neutralny wpływ na masę ciała lub ułatwiają jej redukcję.

Do leków o innym mechanizmie działania należą rzadziej stosowane:

• akarboza – zmniejszająca wchłanianie węglowodanów w jelicie,
• pioglitazon – uwrażliwiający tkanki, głównie tłuszczową i mięśniową, na działanie własnej insuliny,
• inhibitory receptora SGLT-2 – blokuje wchłanianie zwrotne glukozy w nerkach i powoduje wydalanie nadmiaru glukozy z moczem, co sprzyja zmniejszeniu zapotrzebowania na insulinę i redukcji masy ciała.

Gdy mimo kombinacji kilku leków z grup wyżej wymienionych nie udaje się osiągnąć założonego celu wyrównania cukrzycy, zachodzi konieczność leczenia insuliną w jednym lub więcej wstrzyknięciach.

Zdarza się, że leczenie insuliną trzeba zastosować już w chwili rozpoznania cukrzycy.

Leki stosowane w leczeniu cukrzycy refundowane w Polsce to: metformina, insulina, pochodne sulfonylomocznika i akarboza.