Co to jest osobista pompa insulinowa (OPI)?

Pompa insulinowa jest niewielkim urządzeniem zasilanym baterią, o wymiarach ok. 8 x 10 cm, o wadze zbliżonej do wagi telefonu komórkowego. Poza silniczkiem i zbiornikiem z insuliną pompa ma prostą klawiaturę (2-5 przycisków) i ekran wyświetlający, za pomocą których pacjent wpisuje do pompy potrzebne informacje, programuje przepływ bazy i bolusy posiłkowe. Należy unikać wystawiania pompy na działania skrajnych temperatur.

Jak działa OPI?

Pompa ma wbudowany komputer, który steruje elektrycznym silniczkiem, a ten precyzyjnie popycha do przodu tłok zbiornika z insuliną. Od zbiornika odchodzi elastyczny sylikonowy cienki dren, który łączy się z kaniulą umieszczoną w tkance podskórnej, nazywaną zwykle „wkłuciem”. Wkłucie to jest umieszczane samodzielnie przez pacjenta, przymocowane do skóry plastrem, najczęściej na przedniej lub bocznej ścianie brzucha, ale także na ramieniu, udzie lub górnej części pośladka. Nie powinno być wymieniane rzadziej niż co 3 dni.

W pompie insulinowej stałe wydzielanie insuliny zapewnia przepływ bazowy (tzw. baza), a pulsacyjne wydzielanie po posiłku naśladują bolusy, czyli dodatkowe dawki insuliny, które są podane w określonym czasie po jedzeniu.

Baza jest zapisana w pamięci pompy jako schemat ilości insuliny podawanej w ciągu godziny – szybkość ta jest ustalana odpowiednio do różnych pór dnia i aktywności pacjenta i powinna być przez niego modyfikowana samodzielnie w razie zwiększenia aktywności fizycznej lub choroby, ponieważ wtedy zapotrzebowanie na insulinę zmienia się. Pacjent w porozumieniu z lekarzem lub edukatorem diabetologicznym powinien być wyposażony w wiedzę na temat swojej wrażliwości na insulinę, tj. o ile mg/dl obniży się jego glikemia po podaniu 1 jednostki insuliny, a także ile insuliny potrzebuje na tzw. wymiennik węglowodanowy (WW) i białkowo-tłuszczowy (WBT) oraz jakie są docelowe wartości jego stężenia glukozy we krwi. Informacje te są wpisane do pamięci pompy i w przypadku urządzeń z tzw. kalkulatorem bolusa wyliczają (podpowiadają) pacjentowi, ile insuliny najlepiej podać. Za każdym razem przed podaniem bolusa pacjent musi zmierzyć glukozę za pomocą glukometru oraz wyliczyć ilość WW i WBT, które ma zamiar zjeść, i te informacje także wpisać do pompy. Decyzję o tym, jak duży bolus i w jakim czasie będzie podany, zawsze podejmuje pacjent, a nie pompa insulinowa.

Pompa insulinowa – czy warto ją mieć?

Pacjenci leczeni za pomocą pomp insulinowych podkreślają dwa aspekty ich użytkowania. Pierwszy odnosi się do poprawy wyrównania cukrzycy, co zależy od właściwego wykorzystywania możliwości pompy przez pacjenta. Drugi dotyczy większości chorych, którzy doceniają brak konieczności wielokrotnych w ciągu dnia podań insuliny penem, zwłaszcza w sytuacjach krępujących i niewygodnych, np. w restauracji, pracy, szkole. Pacjent może czasowo odłączyć pompę (pod skórą nadal pozostaje wkłucie), aby się wykąpać, korzystać z basenu, kąpieli w morzu, sauny itp. Czas odpięcia pompy nie powinien przekraczać 1-2 godzin, gdyż po dłuższym czasie na skutek braku insuliny w organizmie może się rozwinąć kwasica ketonowa.

Lepsza OPI czy peny?

Pompa insulinowa jest urządzeniem przeznaczonym prawie wyłącznie dla pacjentów z cukrzycą typu 1, a w szczególnych przypadkach chorych z innymi typami cukrzycy (chorzy z bardzo dużym zapotrzebowaniem na insulinę, chorzy z uszkodzeniem trzustki w przebiegu mukowiscydozy).

Zdecydowane korzyści z zastosowania pompy mają pacjenci z tzw. efektem brzasku, czyli narastaniem glukozy nad ranem. Wówczas odpowiednio regulowany przez pompę przepływ insuliny niweluje ten efekt. Podobnie korzystają z niej chorzy z częstymi spadkami glikemii w nocy lub między posiłkami oraz kobiety ciężarne z cukrzycą typu 1, u których leczenie pompą zwiększa szanse na lepsze wyrównanie i urodzenie zdrowego dziecka. Podawanie insuliny za pomocą OPI jest leczeniem z wyboru dla małych dzieci. W niektórych sytuacjach pacjenci sami decydują o czasowej rezygnacji z leczenia pompą na rzecz penów, np. podczas kąpieli. Pacjent na co dzień leczony pompą zawsze powinien być zaopatrzony również w pen z insuliną, której używa w pompie, na wypadek awarii urządzenia, drenu lub wkłucia.

Czy OPI jest refundowana?

Pompa insulinowa jest refundowana dla pacjentów z cukrzycą typu 1 do 26. r.ż. Starsi pacjenci, chcący kontynuować lub rozpocząć leczenie pompą, muszą kupić ją sami. Stale refundowane są koszty zestawów infuzyjnych do podawania insuliny.

Dzieci i młodzi dorośli z cukrzycą typu 1 zaopatrywani są w refundowane pompy insulinowe za pośrednictwem szpitalnego oddziału diabetologicznego lub poradni diabetologicznej. Pacjenci chcący kupić pompę insulinową mogą uzyskać informacje od prowadzącego diabetologa na temat dostępnych na rynku pomp. Kobiety z cukrzycą planujące ciążę mogą ubiegać się o wypożyczenie pompy insulinowej na czas przygotowania do ciąży i okres ciąży.

Wady OPI?

• wyższy koszt terapii pompą,
• konieczność stałego noszenia urządzenia ze sobą,
• optymalne wykorzystanie możliwości pompy insulinowej wymaga wielogodzinnej i powtarzanej edukacji pacjenta oraz jego zaangażowania w leczenie cukrzycy.

Zalety OPI?

• poprawa wyrównania cukrzycy,
• mniej epizodów hipoglikemii,
• mniejsze wahania stężenia glukozy w ciągu doby,
• brak wielokrotnych wstrzyknięć w ciągu doby,
• duża elastyczność w dawkowaniu insuliny, możliwość natychmiastowej zmiany podaży insuliny (w przeciwieństwie do penów, gdzie działanie insuliny już wstrzykniętej jest poza kontrolą pacjenta),
• likwidacja efektu brzasku,
• możliwość dyskretnego podania insuliny („bolus z kieszeni”).