Wprowadzenie

Zespół policystycznych jajników (polycystic ovarian syndrom, PCOS) należy do najczęstszych przypadłości u kobiet w wieku rozrodczym. Jest chorobą heterogeniczną, o niejasnej etiologii, prowadzi do zaburzeń owulacji, nieregularnych krwawień miesiączkowych i objawów nadmiernej produkcji androgenów. Szacuje się że jest nim dotkniętych 6-12% populacji kobiet. Wielkość ta została ustalona na podstawie szeregu przeprowadzonych badań, między innymi nad populacją kobiet przyjmowanych do pracy w południowowschodnich stanach Stanów Zjednoczonych,¹ kobiet poszukujących porady na wyspie Lesbos w Grecji,² dawczyń krwi w Madrycie,³ studentek i pacjentek zgłaszających się do ginekologa w Oxfordzie,⁴ kobiet w Adelajdzie⁵ oraz na podstawie analizy stanu zdrowia kobiet w Iranie.⁶ Jeżeli przeanalizujemy dane Światowej Organizacji Zdrowia oceniające populację 827 kobiet z grupą drugą zaburzeń jajeczkowania, to 55% z nich będzie miało zespół PCO według kryteriów Narodowego Instytutu Zdrowia (NIH) z 1990 roku, ale już u 91% będzie można stwierdzić PCOS, jeżeli zastosujemy kryteria rotterdamskie⁷ z 2003 roku.

Patogeneza i rozpoznawanie

Patogeneza zespołu PCO nie jest do końca jasna, wiadomo jednak, że punktem wyjścia powstania tego zespołu jest hiperinsulinizm, który powoduje zmniejszenie stężenia białka wiążącego hormony płciowe (sex hormone binding globulin, SHBG) i wzrost produkcji androgenów przez jajnik.⁸ Wiadomo także, że jest to zespół zaburzeń szlaków metabolicznych i genetycznych podobnych jak w chorobach układu krążeniowo-oddechowego, cukrzycy typu 2 czy zespołu metabolicznego.⁹ Podstawowe cechy PCOS obejmują więc efekty nadmiaru androgenów, zaburzenia owulacji i charakterystyczny obraz jajników (co najmniej 8 pęcherzyków średnicy 3-8 mm leżących na obwodzie jajnika i jasno świecąca stroma) w badaniu ultrasonograficznym. Dla rozpoznania tego zespołu najbardziej przydatne są kryteria rotterdamskie, które obejmują potwierdzenie dwóch z trzech kryteriów: rzadkie miesiączki lub ich brak, hiperandrogenizm lub hiperandrogenemia i policystyczne jajniki w badaniu USG. W diagnostyce różnicowej zespołu PCO trzeba także uwzględnić inne przyczyny hiperandrogenizmu i rzadkiego miesiączkowania. Należy pamiętać o oznaczeniu FSH, prolaktyny, TSH i 17-OH-progesteronu w wybranych przypadkach. W trakcie wizyty konieczne są: zmierzenie ciśnienia krwi, ocena BMI, profil lipidowy i test obciążenia glukozą.⁷ Przed rozpoczęciem leczenia niepłodności należy także omówić z pacjentką zagadnienia związane ze zdrowym trybem życia, zaprzestaniem palenia tytoniu i rozpoczęciem przyjmowania kwasu foliowego. Niezwykle istotne jest omówienie z pacjentką próby regulacji masy ciała. Może to pozwolić przywrócić owulację, zmniejsza także ryzyko powstania różnych powikłań związanych z przebiegiem ciąży.