Historycznie uważano, że guzy jajników rozpoznawane są w 1 na 600 ciąż. Obecnie dzięki rutynowemu wykonywaniu badania ultrasonograficznego (USG) guzy te są stwierdzane znacznie częściej (w 2,3-4% ciąż)¹. Większość z nich stanowią zmiany łagodne, związane z ciążą i ulegające samoistnej regresji. Szacuje się jednak, że 1-3% przetrwałych guzów jajnika będzie miało charakter złośliwy. Rak jajnika jest piątym nowotworem pod względem częstości rozpoznawania u kobiet w ciąży, a zachorowalność na niego jest szacowana na 1 : 12 000-47 000 ciężarnych².

Diagnostyka guzów jajnika w czasie ciąży

Diagnostyka obrazowa

Ultrasonografia jest głównym badaniem obrazowym zalecanym w ciąży. Obecnie stosowanych jest kilka algorytmów służących do oceny guzów jajnika. Należą do nich: indeks ryzyka raka jajnika (RMI – risk of malignancy index), model O-RADS (Ovarian-Adnexal Reporting and Data System) i prawdopodobnie najczęściej stosowany wskaźnik International Ovarian Tumor Analysis (IOTA). Za pomocą tzw. prostych zasad grupy IOTA ocenia się zmianę w jajniku na podstawie obecności 5 łagodnych i 5 złośliwych cech ultrasonograficznych. Zostały one obecnie powszechnie zaakceptowane i wpisane do międzynarodowych rekomendacji. Dokładny opis prostych zasad grupy IOTA zaprezentowano na rycinach 1 i 2 oraz poniżej³.

Proste zasady grupy IOTA:

• Zasada 1: Jeżeli obecna jest przynajmniej jedna cecha M przy braku cech B, zmiana jest klasyfikowana jako złośliwa.
• Zasada 2: Jeżeli obecna jest przynajmniej jedna cecha B przy braku cech M, zmiana jest klasyfikowana jako łagodna.
• Zasada 3: Jeżeli obecne są jednocześnie cechy M i B lub nie stwierdza się ani cech M, ani B, to wynik określa się jako niejednoznaczny.

Rezonans magnetyczny (MR) jest zarezerwowany dla sytuacji, w których istnieją wątpliwości diagnostyczne. W badaniu opublikowanym w 2016 roku wykazano, że chociaż wykonanie MR ze wzmocnieniem gadolinem w jakimkolwiek wieku ciążowym nie wiązało się ze wzrostem ryzyka wystąpienia wad wrodzonych u dziecka, to zwiększało prawdopodobieństwo rozwoju szerokiego spektrum reumatologicznych, zapalnych lub naciekowych chorób skóry u potomstwa (współczynnik ryzyka [HR – hazard ratio] 1,36; 95% przedział ufności [CI – confidence interval] 1,09-1,69) oraz ryzyko urodzenia martwego płodu lub śmierci noworodka (ryzyko względne [RR – relative risk] 3,70; 95% CI 1,55-8,85)⁴. Dlatego stosowanie gadolinu do obrazowania w MR nie jest zalecane u kobiet w ciąży. Natomiast MR z dyfuzją (WB-DWI/MR – whole-body diffusion-weighted magnetic resonance) może być wykonywany w celu określania stopnia zaawansowania i oceny odpowiedzi guza u ciężarnych z chorobą nowotworową⁵.