Zawał mięśnia sercowego u młodych sportowców

Odsetek osób czynnie uprawiających sport jest większy w grupie osób młodych do 45 r.ż. niż w starszych grupach wiekowych. Ryzyko wystąpienia ostrego incydentu wieńcowego wśród młodych sportowców nie jest istotnie większe w porównaniu z osobami nieuprawiającymi wyczynowo sportu, ale u osób predysponowanych często objawy występują w trakcie wysiłku i jako pierwszy może wystąpić nagły zgon. Za główną przyczynę zgonów wśród młodych sportowców uważane są zaburzenia rytmu serca [84,85]. Przyczyny nagłego zgonu zależą od wieku pacjentów. Maron i wsp. u sportowców w wieku ≥35 lat najczęściej stwierdzali chorobę wieńcową, która odpowiadała za 80% wszystkich nagłych zgonów [86]. W badaniu przeprowadzonym wśród sportowców hiszpańskich przyczyną nagłego zgonu sercowego w 40,9% przypadków również była choroba wieńcowa (pacjenci mieli w większości >30 lat, a mediana wieku wynosiła 44 lata) [88]. Arytmogenna dysplazja odpowiadała za 16,3% zgonów [87]. W grupie poniżej 30 r.ż. u 16,3% pacjentów nie udało się ustalić przyczyny nagłego zgonu. Sportowcy, u których doszło do zgonu, najczęściej uprawiali kolarstwo i piłkę nożną [87]. W większości prac u sportowców z OZW występowały klasyczne czynniki ryzyka, jak palenie tytoniu czy dyslipidemia. Innymi przyczynami zawału, które udało się zidentyfikować, były anomalie naczyniowe [88] lub trombofilie [89]. Wśród sportowców częściej niż w reszcie populacji mamy do czynienia ze stosowaniem anabolicznych środków dopingowych, co może wiązać się z występowaniem powikłań, w tym z zawałem mięśnia sercowego [90].

Objawy, leczenie i rokowanie w zawale mięśnia sercowego u młodych pacjentów

W pracach wielu autorów, m.in. we wspomnianej wcześniej metaanalizie Norris, ból w klatce piersiowej był najczęstszym objawem, który zgłaszali młodzi pacjenci z zawałem mięśnia sercowego. Rzadziej niż osoby starsze skarżyli się na duszność i objawy niewydolności serca [3,10]. W grupie chorych poniżej 45 r.ż. aż w 80% w EKG stwierdzono zawał z uniesieniem odcinka ST [92].

Pacjenci z ostrym zespołem wieńcowym powinni być leczeni tak samo jak starsi pacjenci. Badania wykazują, że zwykle w tej grupie nie boimy się leczyć bardziej intensywnie i pacjenci z reguły otrzymują optymalną terapię [6,10]. W poprzednich i najnowszych wytycznych towarzystw kardiologicznych nie wyodrębniono oddzielnych zasad postępowania terapeutycznego dla młodych dorosłych z zawałem. Dodatkowe zalecenia i adnotacje co do ostrożnego stosowania niektórych leków dotyczą raczej osób w wieku podeszłym lub z towarzyszącymi innymi chorobami (np. niewydolnością nerek).

W wielu publikacjach autorzy podkreślają rolę prewencji pierwotnej i wtórnej, szczególnie u młodych osób, obciążonych wieloma czynnikami ryzyka. Istotnym elementem profilaktyki jest dokładne oszacowanie ryzyka sercowo-naczyniowego na podstawie skal ryzyka względnego, zwłaszcza u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób układu krążenia. Ważne jest udzielanie pacjentom informacji na temat istniejącego u nich ryzyka oraz motywowanie do osiągania wartości docelowych takich parametrów jak masa ciała czy stężenie lipidów i ciśnienia tętniczego.

Rokowanie u młodych osób z OZW jest lepsze niż u osób starszych ze względu na mniej rozpowszechnione w tej grupie wiekowej nadciśnienie tętnicze i cukrzycę. Również powikłania naczyniowe zdarzają się rzadziej, a zmiany miażdżycowe są często mniej nasilone [15]. W badaniu GISSI-2 śmiertelność 6-miesięczna od rozpoznania OZW wśród młodych pacjentów z zawałem wynosiła 1,2% [23], a w badaniu przeprowadzonym przez Pineda i wsp. trzyletnia śmiertelność sięgała 1,4% [8]. Po 7 latach obserwacji śmiertelność wynosiła 16% wśród mężczyzn i 10% wśród kobiet [14]. W badaniu Cole i wsp. po 15 latach obserwacji sięgała 30% [16]. Autorzy wykazali, że wzrost śmiertelności korelował dodatnio z paleniem tytoniu, cukrzycą i przebytym wcześniej zawałem i niewydolnością serca [16,93,94]. We wszystkich badaniach przeżycie odległe było lepsze w grupie osób młodych z zawałem w porównaniu z grupą starszych pacjentów. Rokowanie było tym lepsze, im młodszy pacjent w momencie zachorowania [95-98].

Piśmiennictwo

1. Egred M, Viswanathan G, Davis GK. Myocardial infarction in young adults. Postgrad Med J 2005; 81(962): 741-5.

2. Jalowiec DA, Hill JA. Myocardial infarction in the young and in women. Cardiovasc Clin 1989; 20(1): 197-206.

3. Fournier JA, Sanchez A, Quero J, et al. Myocardial infarction in men aged 40 years or less: a prospective clinical-angiographic study. Clin Cardiol 1996; 19(8): 631-6.

4. Rumboldt Z, Rumboldt M, Pesenti S, et al. Peculiarities of myocardial infarction at young age in Southern Croatia. Cardiologia 1995; 40: 407-411.

5. Hong MK, Cho SY, Hong BK, et al. Acute myocardial infarction inthe young adults. Yonsei Med J 1994; 35: 184-189.

6. Kanncl WB, Abbott RD. Incidence and prognosis of unrecognized myocardial infarction. N Engl J Mcd 1984: 311: 1144-7.

7. Schoenenberger AW, Radovanovic D, Stauffer JC, et al. Acute coronary syndromes in young patients: presentation, treatment and outcome. Int J Cardiol 2011; 148(3): 300-4.

8. Pineda J, Marín F, Roldán V, et al. Premature myocardial infarction: clinical profile and angiographic findings. Int J Cardiol 2008; 126(1): 127-9.

9. Doughty M, Mehta R, Bruckman D, et al. Acute myocardial infarction in the young. The University of Michigan experience. Am Heart J. 2002;143:56–62.

10. Norris C. Young women and myocardial infarction. 2012 ESC Congress Munich. http://spo.escardio.org/SessionDetails.aspx?id=402280#.UI8NfIFleWs

11. Choudhury L, Marsh JD. Myocardial infarction in young patients. Am J Med 1999; 107(3): 254-61.

12. Kanitz M, Giovannucci S, Jones J, et al. Myocardial in-farction in young adults: risk factors and clinical features. J Emerg Med 1996; 14: 139-145.

13. Chen L, Chester M, Kaski JC. Clinical factors and angiographic features associated with premature coronary artery disease. Chest 1995; 108: 364-369.

14. Zimmerman F, Cameron A, Fisher L. Myocardial infarction in young adults: angiographic characterization, risk factors and prognosis (Coronary Surgery Study Registry). J Am Coll Cardiol 1995; 26: 654-661.

15. Shah SS, Noor L, Shah SH, et al. Myocardial infarction in young versus older adults: clinical characteristics and angiographic features. J Ayub Med Coll Abbottabad 2010; 22(2): 187-90.

16. Cole JH, Miller JI, Sperling LS. Long-term follow-up of coronary artery disease presenting in young adults. J Am Coll Cardiol 2003; 41: 521-528.

17. Mukherjee D, Hsu A, Moliterno DJ, et al. Risk factors for premature coronary artery disease and determinants of adverse outcomes after revascularization in patients ≤40 years old. Am J Cardiol 2003; 92: 1465-1467.

18. Schoenenberger AW, Radovanovic D, Stauffer JC, et al. Age-related differences in the use of guideline-recommended medical and interventional therapies for acute coronary syndromes: a cohort study. J Am Geriatr Soc 2008; 56(3): 510-6.

19. Adão L, Santos L, Bettencourt N, et al. Acute coronary syndromes in young women. Rev Port Cardiol 2004; 23(1): 69-77.

20. Teixeira M, Sá I, Mendes JS, et al. Acute coronary syndrome in young adults. Rev Port Cardiol 2010; 29(6): 947-55.

21. Zatoński W, Przewoźniak K, Gumkowski J. Palenie tytoniu w Polsce – obraz zjawiska, nowe trendy i wyzwania. [W:] Jaworski R red. Palenie tytoniu – aspekty medyczne, psychiczne i duchowe. Płocki Instytut Wydawniczy, Płock 2006.

22. Szostak-Węgierek D. Występowanie czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca u młodych osób dorosłych w populacji polskiej. Przeg Lek 2005; 2: 48-51

23. Machete T, Malacrida R, Pasotti E, et al. Epidemiologic variables and outcome of 1,972 young patients with acute myocardial infarction. Data from the GISSI-2 database. Arch Intern Med 1997;157: 865-869.

24. OECD (2010), Health at a Glance: Europe 2010, OECD Publishing. http://dx.doi.org/10.1787/health_glance-2010-en

25. Genest J, McNamara J, Salem D, et al. Prevalence of risk factors in men with premature coronary artery disease. Am J Cardiol.1991;67:1185–1189.

26. Cremer P, Nagel D, Mann H et al. Ten-year follow-up results from the Goettingen Risk Incidence and Prevalence Study (GRIPS). Risk factors for myocardial infarction in a cohort of 5,790 men. Atherosclerosis, 1997; 129: 221.230.

27. Isser HS, Puri VK, Narain VS. Lipoprotein (a) and lipid levels in young patients with myocardial infarction and their first-degree relatives. Indian Heart J 2001; 53(4): 463-6.

28. Uiterwaal CS, Witteman JC, van Stiphout WA, et al. Lipoproteins and apolipoproteins in the young and familial risk of coronary atherosclerosis. Atherosclerosis. 1996; 122(2): 235-44.

29. European Association for Cardiovascular Prevention & Rehabilitation, Reiner Z, Catapano AL, et al. ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias: the Task Force for the management of dyslipidaemias of the European Society of Cardiology (ESC) and the European Atherosclerosis Society (EAS). Eur Heart J 2011; 32(14): 1769-818.

30. Malmberg K, Båvenholm P, Hamsten A, Clinical and biochemical factors associated with prognosis after myocardial infarction at a young age. J Am Coll Cardiol 1994; 24(3): 592-9.

31. Foody JM, Milberg JA, Robinson K, et al. Homocysteine and lipoprotein(a) interact to increase CAD risk in young men and women. Arterioscler Thromb Vasc Biol 2000; 20(2): 493-9.

32. Brscic E, Bergerone S, Gangor A, et al. Acute myocardial infarction in young adults: prognostic role of angiotensin-converting enzyme, angiotensin II type I receptor, apolipoprotein E, endothelial constitutive nitric oxide synthase, and glycoprotein IIIa genetic polymorphisms at medium-term follow-up. Am Heart J 2000; 139: 979-84.

33. Frisdal E, Klerkx AH, Le Goff W, et al. Functional interaction between -629C/A, -971G/A and -1337C/T polymorphisms in the CETP gene is a major determinant of promoter activity and plasma CETP concentration in the REGRESS Study. Hum Mol Genet 2005; 14(18): 2607-18.

34. Thompson A, Danesh J. Associations between apolipoprotein B, apolipoprotein AI, the apolipoprotein B/AI ratio and coronary heart disease: a literature-based meta-analysis of prospective studies. J Intern Med 2006; 259: 48-492.

35. Yusuf S, Hawken S, Ounpuu S, et al. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case-control study. Lancet 2004; 364: 937-52.

36. Perk J, De Backer G, Gohlke H, et al. European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (version 2012). The Fifth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (constituted by representatives of nine societies and by invited experts). Developed with the special contribution of the European Association for Cardiovascular Prevention & Rehabilitation (EACPR). Eur Heart J 2012; 33(13): 1635-701.

37. Mahoney LT, Burns TL, Stanford W, et al. Usefulness of the Framingham risk score and body mass index to predict early coronary artery calcium in young adults (Muscatine Study). Am J Cardiol 2001; 88(5): 509-15.

38. Basoor A, Cotant JF, Randhawa G, et al. High prevalence of obesity in young patients with ST elevation myocardial infarction. Am Heart Hosp J 2011 Summer;9(1):E37-40.

39. Marenberg ME, Risch N, Berkman LF, et al. Genetic susceptibility to death from coronary heart disease in a study of twins. NEJM 1994; 330: 1041-1046.

40. Kao AH, Sabatine JM, Manzi S, et al. Update on vascular disease in systemic lupus erythematosus. Curr Opin Rheumatol 2003; 15(5): 519-27.

41. Castro P, Venegas R, Fardella P, et al. Catastrophic antiphospholipid syndrome and acute heart failure. Report of a case. Rev. Med. Chil. 2003; 131: 1037–1041.

42. Rangel A, Lavalle C, Chavez E, at al. Myocardial infarction in patients with systemic lupus erythematosus with normal findings from coronary arteriography and without coronary vasculitis — case reports. Angiology 1999; 50: 245-253.

43. Logacheva IV, Leshchinskii LA, Zvorygin IA. Immunological characteristics of patients with acute coronary syndrome (unstable angina and myocardialinfarction). Klin Med (Mosk) 1999; 77(4): 23-5.

44. Rank A, Lindner L, Hiller E. 21-year-old patient with myocardial infarct, transient cerebral ischemiaand thrombocytopenia. Internist (Berl) 2003; 44(3): 349-53.

45. Dropiński J, Szczeklik W, Rubis P, et al. Antiphospholipid antibodies and carotid — artery intima-media thickness in young survivors of myocardial infarction. Med Sci Monit 2003; 9: 105-109.

46. Nightingale AK, Burrell CJ, Marshall AJ. Anomalous origin of the left coronary artery from the pulmonary artery: natural history and normal pregnancies. Heart 1998; 80: 629-631.

47. Gordon JB, Kahn AM, Burns JC. When children with kawasaki disease grow up myocardial and vascular complications in adulthood. J Am Coll Cardiol 2009; 54(21): 1911-20.

48. Syed M, Lesch M. Coronary artery aneurysm: A rewiev. Prog Cardiovasc Dis 1997; 40: 77-84.

49. Vrints CJ. Spontaneous coronary artery dissection. Heart 2010; 96(10): 801-8.

50. DeMaio SJ Jr , Kinsella SH, Silverman ME. Clinical course and long-term prognosis of spontaneous coronary artery dissection. Am J Cardiol 1989; 64(8): 471-474.

51. Vale PR, Baron DW. Coronary artery stenting for spontaneous coronary artery dissection: a case report and review of the literature. Cathet Cardiovasc Diagn 1998; 45(3): 280-6.

52. Butler R, Webster MW, Davies G, et al. Spontaneous dissection of native coronary arteries. Heart 2005; 91(2): 223-4.

53. Kim HS, Lee MM, Oh BH, et al. Variant angina is not associated with angiotensin I converting enzyme gene polymorphism but rather with smoking. Coron Artery Dis 1999; 10: 227-33.

54. Onaka H, Hirota Y, Shimada S, et al. Clinical observation of spontaneous anginal attacks and multivessel spasm in variant angina pectoris with normal coronary arteries: evaluation by 24-hour 12-lead electrocardiography with computer analysis. J Am Coll Cardiol 1996; 27(1): 38-44.

55. Unverdorben M, Haag M, Fuerste T, et al. Vasospasm in smooth coronary arteries as a cause of asystole and syncope. Cathet Cardiovasc Diagn 1997; 41(4): 430-4.

56. Tsurukawa T, Kawabata K, Miyahara K, et al. Sudden death during Holter electrocardiogram monitoring in a patient with variant angina. Intern Med 1996; 35(12): 966-9.

57. Hollander JE, Todd KH, Green G et al. Chest pain associated with cocaine: an assessment of prevalence in suburban and urban emergency departments. Ann Emerg Med 1995; 26(6): 671-6.

58. Raport European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction, 2011, http://www.emcdda.europa.eu/publications/country-overviews/pl

59. Lange RA, Hills CD, Cardiovascular complications of cocaine use. N Engl J Med 2001; 345: 351-8

60. Kolodgie FD, Virmani R, Cornhill JF et al., Increase in atherosclerosis and adventitial mast cells in cocaine abusers: an alternative mechanism of cocaine-associated coronary vasospasm and thrombosis. J Am Coll Cardiol 1991; 17(7): 1553-60.

61. Ghuran A, van Der Wieken LR, Nolan J. Cardiovascular complications of recreational drugs. BMJ 2001; 323(7311): 464-6.

62. Sylvester AL, Agarwala B, Acute myocardial infarction in a teenager due to Adderall XR. Pediatr Cardiol 2012; 33(1): 155-7.

63. Rella JG, Murano T. Ecstasy and acute myocardial infarction. Ann Emerg Med 2004; 44(5): 550-1; author reply 551.

64. Sadeghian S, Darvish S, Shahbazi S, et al. Two ecstasy-induced myocardial infarctions during a three month period in a young man. Arch Iran Med 2007; 10(3): 409-12.

65. Möller M, Völz J, Paliege R, et al. Ecstasy-induced myocardial infarction in a teenager: rare complication of a widely used illicit drug. Clin Res Cardiol 2010; 99(12): 849-51.

66. Hoggett K, McCoubrie D, Fatovich DM. Ecstasy-induced acute coronary syndrome: something to rave about. Emerg Med Australas 2012; 24(3): 339-42.

67. Stewart T, Pavlakis N, Ward M. Cardiotoxicity with 5-fluorouracil and capecitabine: more than just vasospastic angina. Intern Med J 2010; 40(4): 303-7.

68. Güvenç TS, Celiker E, Ozcan KS, et al. Acute myocardial infarction after capecitabine treatment: not always vasospasm is responsible. Chin Med J (Engl) 2012; 125(18): 3349-51.

69. Wagner J, Ennker J, Hetzer R. Characteristics of patients younger than 40 years of age operated for coronary artery disease. Herz 1996; 21: 183-191.

70. Przybycień K, Kornacewicz-Jach Z, Gierlotka M, et al. Acute coronary syndrome in women in clinical registry. Przewodnik lekarza 2010(4); 13: 94-97.

71. Nicosia A, Gulino R, Leotta E, et al. Two consecutive cases of myocardial infarction among young women in reproductive age and without risk factors. Ital Heart J Suppl 2002; 3: 446-9.

72. Janion M, Sielski J, Janion-Sadowska A. Myocardial infarction in pregnant women - case reports. Int J Cardiol 2007; 121: 207-9.

73. De S, Searles G, Haddad H. The prevalence of cardiac risk factors in women 45 years of age or younger undergoing angiography for evaluation of undiagnosed chest pain. Can J Cardiol 2002; 18: 945-8.

74. NHS Study – find!

75. Oliveira A, Barros H, Lopes C. Gender heterogeneity in the association between lifestyles and non-fatal acute myocardial infarction. Public Health Nutr 2009; 23: 1-8.

76. Janion M. Zawał serca u kobiet w ciąży. [W:] Świątecka G, Kornacewicz-Jach Z (red). Choroby serca u kobiet w ciąży. Via Medica, Gdańsk 2006; 41-70.

77. Tanis BC, van den Bosch MA, Kemmeren JM, et al. Oral contraceptives and the risk of myocardial infarction. N Engl J Med 2001; 345(25): 1787-93.

78. Dunn N, Thorogood M, Faragher B, et al. Oral contraceptives and myocardial infarction: results of the MICA case-control study. BMJ 1999; 318(7198): 1579-1583.

79. Lidegaard Ø, Løkkegaard E, Jensen A, et al. Thrombotic Stroke and Myocardial Infarction with Hormonal Contraception. N Engl J Med 2012; 366: 2257-2266.

80. Chakhtoura Z, Canonico M, Gompel A, et al. Progestogen-only contraceptives and the risk of acute myocardial infarction: a meta-analysis. J Clin Endocrinol Metab 2011; 96(4): 1169-74.

81. Canto JG, Goldberg RJ, Hand MM, et al. Symptom presentation of women with acute coronary syndromes: myth vs reality. Arch Intern Med 2007; 167(22): 2405-2413.

82. Rosengren A, Spetz CL, Köster M, et al. Sex differences in survival after myocardial infarction in Sweden; data from the Swedish National Acute Myocardial Infarction Register. Eur Heart J 2001; 22(4): 314-22.

83. Simon T, Mary-Krause M, Cambou JP, et al.; USIC Investigators. Impact of age and gender on in-hospital and late mortality after acute myocardial infarction: increased early risk in younger women: results from the French nation-wide USIC registries. Eur Heart J 2006; 27: 1282-8.

84. Maron BJ, Shirani J, Poliac LC, et al. Sudden death in young competitive athletes. Clinical, demographic, and pathological profiles. JAMA 1996; 276(3): 199-204.

85. Maron BJ, Gohman TE, Aeppli D. Prevalence of sudden cardiac death during competitive sports activities in Minnesota high school athletes. J Am Coll Cardiol 1998; 32(7): 1881-4.

86. Maron BJ. Sudden death in young athletes. N Engl J Med 2003; 349(11): 1064-75.

87. Suárez-Mier MP, Aguilera B, Causes of sudden death during sports activities in Spain. Rev Esp Cardiol 2002; 55(4): 347-58.

88. Ottaviani G, Lavezzi AM, Matturri L, et al. Sudden unexpected death in young athletes. Am J Forensic Med Pathol 2008; 29(4): 337-9.

89. Peovska I, Maksimovic J, Kalpak O, et al., Recurrent myocardial infarction in a young football player with antithrombin III deficiency. Cardiol J 2008; 15(5): 463-6.

90. Wysoczanski M, Rachko M, Bergmann SR. Acute myocardial infarction in a young man using anabolic steroids. Angiology 2008; 59(3): 376-8.

91. Maron BJ, Roberts WC, Allister HA et al. Sudden death in young athletes. Circulation 1980; 62: 218.

92. Morillas P, Bertomeu V, Pabon P, et al. Characteristics and outcome of acute myocardial infarction in young patients. The PRIAMHO II study. Cardiology 2006; 107: 217-25.

93. Wood D, De Baker G, Faergeman O, et al. Together with members of the Task Force Prevention of Coronary Heart Disease in Clinical Practice. Recommendations of the Second Joint Task Force of the Europan Societies on Coronary Prevention. Eur Heart J. 1998; 19: 1434-1503.

94. Lloyd-Jones DM, Leip EP, Larson MG, et al. Prediction of lifetime risk for cardiovascular disease by risk factor burden at 50 years of age. Circulation. 2006; 113: 791-798.

95. Marcus FI, Friday K, McCans J et al. Age-related prognosis after acute myocardial infarction (the Multicenter Diltiazem Postinfarction Trial). Am J Cardiol 1990 Mar 1; 65(9): 559-66.

96. Tofler GH, Muller JE, Stone PH et al., Factors leading to shorter survival after acute myocardial infarction in patients ages 65 to 75 years compared with younger patients. Am J Cardiol 1988; 62(13): 860-7.

97. Pardaens J, Lesaffre E, Willems JL, et al. Multivariate survival analysis for the assessment of prognostic factors and risk categories after recovery from acute myocardial infarction: the Belgian situation. Am J Epidemiol 1985; 122(5): 805-19.

98. Ahnve S, Gilpin E, Dittrich H et al. First myocardial infarction: age and ejection fraction identify a low-risk group. Am Heart J 1988; 116(4): 925-32.

Do góry