Choroby spichrzeniowe są efektem nieprawidłowego gromadzenia określonych substancji w tkankach i narządach, prowadzącego do ich niewydolności. Diagnostyka tych chorób stanowi wyzwanie dla klinicysty. Zajęcie serca obecne w wielu z tych schorzeń może mieć fenotyp kardiomiopatii przerostowej, restrykcyjnej lub rozstrzeniowej, która dominuje w zaawansowanych stadiach chorób. U ok. 5-15% osób z rozpoznawaną pierwotną kardiomiopatią przerostową przyczyną pogrubienia ścian serca są choroby spichrzeniowe. Wczesna diagnoza ma kluczowe znaczenie dla rozpoczęcia leczenia i zahamowania postępu uszkodzenia narządów.

Klasyfikacja chorób spichrzeniowych

Choroby spichrzeniowe można podzielić na związane z odkładaniem depozytów zewnątrzkomórkowo lub wewnątrzkomórkowo (tab. 1). W krajach rozwiniętych za najczęstszą uznaje się amyloidozę transtyretynową, w której włókna amyloidowe są deponowane zewnątrzkomórkowo. Spichrzanie wewnątrzkomórkowe jest charakterystyczne dla hemochromatozy oraz tzw. lizosomalnych chorób spichrzeniowych (LChS), takich jak mukopolisacharydozy, gangliozydozy, lipidozy, glikogenozy i glikoproteinozy, będących wynikiem wrodzonych defektów metabolizmu. LChS są zaliczane do tzw. chorób rzadkich, a więc występujących w mniej niż 5 przypadkach/10 000 mieszkańców.

Amyloidoza

Tym mianem określa się grupę chorób, w których dochodzi do pozakomórkowego odkładania się włókien amyloidu w różnych narządach. Wyróżnia się kilka typów amyloidozy w zależności od źródła amyloidu. Różnią się one również predylekcją do narządów, a w związku z tym objawami i rokowaniem. W komorze serca najczęściej dochodzi do odkładania amyloidu transtyretyny (ATTR) oraz łańcuchów lekkich immunoglobulin (AL), w przedsionkach serca odkłada się amyloid powstający z ANP (AANF).

Amyloidoza transtyretynowa może być dziedziczna (dawniej rodzinna), związana z wrodzoną mutacją genu transtyretyny (ATTRm), lub typu dzikiego (wild type – ATTRwt), zwana też starczą amyloidozą serca. Transtyretyna jest białkiem produkowanym głównie w wątrobie, transportującym tyroksynę i witaminę A. W warunkach fizjologicznych jest tetramerem, jednak w wyniku mutacji podjednostki nie mogą się połączyć w tetramer, tworząc długie nierozpuszczalne włókna amyloidowe. W ATTRwt gen oraz białko transtyretyna są prawidłowe, a niestabilność tetrameru przypisuje się zmianom w białkach opiekuńczych T (czaperonach)¹.