To był młody człowiek, dzięki temu udar mózgu nie pozostawił trwałych następstw, poza nieznacznie nasilonymi objawami resztkowymi (stopień 1) w postaci utrwalonych zaburzeń czucia na twarzy. Trzeba jednak pamiętać, że przebyty udar zwiększa ryzyko kolejnego, a także zawału mięśnia sercowego.

Wcześniej popełnione błędy

1. Lekarz POZ nie pomyślał o zagrożeniu udarem mózgu i rozwarstwieniu tętnicy kręgowej jako możliwej przyczynie zgłaszanych dolegliwości.

2. Niewłaściwa kwalifikacja zgłaszanych dolegliwości – ból typowy dla zmian w kręgosłupie promieniuje w kierunku barku; ból ciągnący się od karku do potylicy nie jest charakterystyczny dla choroby przeciążeniowej.

3. Niepotrzebnie pacjent otrzymał skierowanie na badanie radiologiczne i konsultację ortopedyczną. W przypadku młodej osoby nie należało myśleć o chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa, ale o rzadszych sytuacjach klinicznych.

4. Brak odpowiedzi na leki powinien zaniepokoić lekarza i skierować jego uwagę na inne choroby.

5. Zbyt długi czas od wystąpienia pierwszych objawów do przywiezienia pacjenta na SOR; pamiętajmy, że okno trombolityczne udaru to 4,5 godziny.

6. Lekarz nie poinformował pacjenta, że w przypadku nasilenia objawów należy wezwać karetkę.

Jaka jest lekcja z tej historii

• Udar mózgu nie jest tylko chorobą osób w podeszłym wieku. Należy go podejrzewać także u młodszych pacjentów.

• W większości przypadków nie daje objawów zwiastunowych; jedynie u ok. 20-25 proc. chorych poprzedzają go objawy przejściowego ataku niedokrwiennego (TIA, transient ischemic attack), który charakteryzuje się przemijającym (< 24 h) deficytem neurologicznym.

• Lekarz POZ, który podejrzewa udar, powinien wezwać karetkę pogotowia, a nie kierować chorego do szpitala. W udarze liczy się każda minuta.

• Czas, jaki upływa od wystąpienia pierwszych objawów do interwencji lekarskiej, jest podstawowym czynnikiem decydującym o skutkach uszkodzenia mózgu.

• Lekarz powinien uczulić pacjenta, że w razie wystąpienia konkretnych objawów należy jak najszybciej wezwać pogotowie.

• U młodych chorych nie powinniśmy myśleć o chorobie kręgosłupa jako o najbardziej prawdopodobnej przyczynie dolegliwości bólowych.

• Rozwarstwienie tętnicy kręgowej często nie daje żadnych innych objawów dodatkowych. Dlatego diagnozując pacjentów z bólem, trzeba zachować szczególną czujność.

• W przypadku tego typu bólu warto zwrócić uwagę na wywiad rodzinny. U tego pacjenta wywiad był dodatni (choroba tkanki łącznej i wczesny incydent sercowo-naczyniowy).

• Opóźnienie diagnostyczne spowodowało, że u pacjenta nie można było włączyć leczenia trombolitycznego, którego powodzenie zależy m.in. od wydolności krążenia obocznego.

∗∗∗