Antykoncepcja, odwieczny problem ludzkości, zawsze interesowała lekarzy. Kluczową kwestią pozostają dwa najważniejsze pytania. Pierwsze – jak zrobić to skutecznie i bezpiecznie, po drugie, czy mamy moralne prawo nakładać pęta naturze, czyniąc ją zależną od człowieka? Na to drugie pytanie lekarze odpowiadali zwykle twierdząco, znajdując wiele medycznych faktów na poparcie tej tezy.

XIX-wieczny niemiecki lekarz Arnold Mayerhof, używający pseudonimu pisarskiego Hans Ferdy, pisał, że antykoncepcja jest niezbędna dla kobiet, dla których ciąża stanowi zagrożenie życia i zdrowia: „W tych wypadkach, zmuszających zwykle do wywołania poronienia sztucznego, nieraz tak niebezpiecznego dla życia kobiety, lub wymagających w razie dojścia ciąży do prawidłowego kresu, rozmaitych ciężkich akuszeryjnych operacyj (cięcie cesarskie, rozkawałkowanie dziecka, wymóżdżenie) racjonalnym będzie dać kobietom środki umożliwiajace spółkowanie fizyjologicznie niezbędne dla organizmu zkądinąt zupełnie zdrowej kobiety, a nie pociągające za sobą poczęcia”. Brał również pod uwagę kwestie ekonomiczne: „(…) wielka ilość dzieci staje się ciężarem dla rodziców nie mogących ich wychować, a także częste porody bywają przyczyną wyczerpania sił kobiety, której zadaniem w obecnych czasach jest nie tylko rodzenie dzieci, lecz i wspólna z mężczyzną praca na polu wywalczenia środków do życia. Na kwestyje ekonomiczną i moralną nie możemy dać stanowczej odpowiedzi; zdania ścierają się ze sobą, instynkt i uczucia walczą z rozumem i koniecznością ekonomiczną” (Hans Ferdy „Środki zapobiegające poczęciu” (tłum L. Wolberg) Kronika Lekarska 1887, t. VIII, nr 3, s. 163-70).

Jednocześnie jednak zdawano sobie sprawę z groźby „wygasania plemienia i ludności”, co szczególnie niepokoiło lekarzy francuskich, gdzie antykoncepcja rozpowszechniła się szeroko także wśród ludu. Czy szeroko znaczy skutecznie? No właśnie, mimo że skuteczność była daleka od współczesnych standardów, i tak jej powszechność budziła strach wśród demografów.

Żeby zapobiegać, trzeba zauważyć związek przyczynowo-skutkowy między symbolicznym zasiewem, czyli aktem płciowym, a ciążą. To stało się bardzo wcześnie. Najpewniej zanim jeszcze powstał najstarszy znany nam tekst, który to opisuje, czyli sumeryjski hymn pochodzący z trzeciego tysiąclecia przed naszą erą. Bogini dziewica Inana pyta: „Kto uprawiać będzie mój srom, któż zaorze me wilgotne ziemie?”. Na co odpowiada chętnie Dumuzi, bóg pasterz: „Wielka Pani, uprawiać ją będę ja”.

I w ten sposób na wiele setek lat przed tym, jak Antoni Leewenhoek (ryc. 1), holenderski fanatyk szlifowania szkiełek powiększających i oglądania świata mikrobów, jako pierwszy człowiek na świecie zobaczył plemniki, powiązano męskie nasienie z cią...