20 lat temu Thomas Ternes z uniwersytetu w Moguncji, publikując wyniki obserwacji niemieckich rzek, strumieni i ścieków, przedstawił analizę występowania w nich farmaceutyków. Były to leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i psychotropowe, jak również antyepileptyczne, β-adrenolityki, hormony oraz regulatory tłuszczów i metabolity. Kontynuacja badań pozwoliła rok później stwierdzić także obecność antybiotyków w ściekach oczyszczonych i wodach powierzchniowych, a w 2002 roku odkryto śladowe ilości pozostałości leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych na bazie fenazonu. Dzisiaj już wiemy, że farmaceutyki są aktywną biologicznie grupą leków i trwałych związków wpływających negatywnie na ekosystemy. Raporty potwierdzają powszechność występowania pozostałości lekowych, zarówno w wodzie podziemnej, jak i wodach powierzchniowych, w dopływie i odpływie z oczyszczalni ścieków, w wodzie pitnej, a także morskiej.

Prof. Ternes od 1995 roku uczestniczy w krajowych i międzynarodowych przedsięwzięciach badawczych, jako koordynator projektów unijnych Poseidon i Athena poświęconych rozwojowi metod analitycznych występowania i eliminacji narkotyków oraz innych zanieczyszczeń organicznych w procesie oczyszczania ścieków, otwartych wód i wody pitnej.

W Polsce wśród projektów finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki znalazły się: „Farmaceutyki i produkty ich transformacji w środowisku: analityka, ekotoksykologia i ocena ryzyka” oraz „Wyznaczanie potencjalnych skutków obecności farmaceutyków w środowisku: ocena ekotoksyczności wybranych leków weterynaryjnych”, realizowane w latach 2012-2015 pod kierunkiem prof. dr. hab. Piotra Stepnowskiego z Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego. Profesor wniósł znaczący wkład m.in. w rozwój badań nad prognozowaniem, wykrywaniem i oceną negatywnych skutków dla środowiska pozostałości substancji leczniczych w glebach, wskazując na realne zagrożenia skażenia wód gruntowych tymi substancjami.

Znane są jego osiągnięcia w odkrywaniu nowych metod pomiarów śladowych ilości farmaceutyków w próbkach środowiskowych (leki weterynaryjne, hormonalne, niesteroidowe leki przeciwzapalne i inne). Jego badania dowiodły obecności tych substancji nie tylko w ściekach komunalnych, ale także w wodach strefy przybrzeżnej Morza Bałtyckiego, w wybranych glebach i wodach głębinowych. Obserwacje prowadzone w zespole prof. Stepnowskiego wprowadziły także do kanonu literatury światowej wiele nowych informacji na temat efektów biologicznych oraz toksyczności i ekotoksyczności substancji leczniczych występujących w środowisku, m.in. chronicznej toksyczności pozostałości sulfonamidów.

Druga strona medalu to kwestia regulacji prawnych dopuszczalnych stężeń farmaceutyków w oczyszczalniach ścieków. Określenia wymaga krytyczne stężenie substancji lekowych, pozwalające zachować ich bezpieczne wartości, które nie spowodują zmian w funkcjonowaniu środowiska przyrodniczego.