Historia medycyny
Nie tylko żelazna ręka
Dr n. med. Bogumił Przeździak
W kolejnym odcinku Historii protetyki i ortotyki narządów ruchu autor opisuje dokonania w epoce odrodzenia (od połowy XIV wieku do końca XVI wieku).
W epoce odrodzenia nastąpił ponowny rozwój nauk medycznych. Sprzyjało temu przybycie na Zachód wielu uczonych Greków opuszczających Bizancjum po zdobyciu przez Turków Konstantynopola. Wzrastało zainteresowanie dziełami greckimi, następował rozwój anatomii, postęp w chirurgii, także w protetyce i ortotyce.
Profesor Putti opisuje
Ciekawą ilustracją osiągnięć tego okresu są zbiory protez w muzeach Stibberta we Florencji oraz Poldi Pezzoli w Mediolanie, które opisał w 1929 roku prof. Vittorio Putti (1880-1940) z objaśnieniem ich konstrukcji i funkcji. Oto kilka przykładów.
Proteza A ramienia prawego, wiek XV lub XVI, o wadze 1330 gramów, zbudowana z żelaza (ryc. 1). Składa się z części ramieniowej, przedramienia i ręki. Cylindryczny element ramieniowy jest w części bliższej zakończony pierścieniem, który pozwala na ruchy rotacji. Ramię jest połączone z przedramieniem przegubem o trzystopniowym zakresie ruchu, z możliwością zgięcia i blokowania. Ręka została ustawiona w supinacji, śródręcze stanowi jedną całość ze sztywnym kciukiem ustawionym w pozycji pośredniej, pozostałe palce w lekkim zgięciu. Możliwe jest bierne trzystopniowe zamknięcie ręki z zablokowaniem.
Proteza B ramienia prawego, XVI wiek (ryc. 2), wykonana z perforowanych żelaznych płatów, z przegubem łokciowym o zakresie ruchu zgięcia do 80˚ i prostowania do 160˚, z możliwością zablokowania, także pod kątem prostym.
Przedramię porusza się po naciśnięciu guzika blokady. Nadgarstek jest sztywny, ręka ustawiona w pozycji pośredniej. Kciuk sztywny w stawie śródręczno-paliczkowym, w lekkim zgięciu i odwiedzeniu. Pozostałe palce ustawione w lekkim zgięciu w stawach międzypaliczkowych z możliwością siedmiostopniowego, blokowanego zginania poprzez mechanizm mieszczący się w śródręczu. Powierzchnia dłoniowa wszystkich palców jest płaska, paznokcie starannie wymodelowane. Protezę cechuje wysoki poziom techniczny i estetyczny.
Proteza F długiego kikuta uda lewego (lub krótkiego goleni; perforacja części goleniowej, zmniejszająca wagę protezy, wskazuje raczej na amputację uda), XVI wiek (ryc. 3). Wykonana w celach kosmetycznych dla rycerza siedzącego na koniu. Jeździec miał kończynę ustawioną zgięciowo w kolanie, zgodnie z pozycją w siodle do jazdy konnej, ale bez możliwości prostowania. Proteza nie mogła też służyć do stania lub chodzenia. System zawieszenia nadkolanowego nie zapobiegał zsunięciu się przy ruchu kończyną.