Badania przesiewowe

Polski wynalazek, czyli tropimy jakość w kolonoskopii

Prof. dr hab. med. Jarosław Reguła1

Opracowała: Ewa Biernacka

1Kierownik Kliniki Gastroenterologii, Hepatologii i Onkologii Klinicznej CMKP i Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie, konsultant krajowy w dziedzinie gastroenterologii

Rola badań przesiewowych we wczesnym wykrywaniu raka jelita grubego jest walidowana obowiązującym na świecie wskaźnikiem ADR (Adenoma Detection Rate), ustanowionym przez Polaków.

Profilaktyka nowotworów, w tym nowotworu jelita grubego, składa się z profilaktyki pierwotnej, czyli zwalczania czynników ryzyka poprzez modyfikację stylu życia, zbliżoną do profilaktyki pierwotnej chorób naczyniowo-sercowych, oraz z profilaktyki wtórnej – w przypadku raka jelita grubego badań przesiewowych polegających na badaniu stolca na obecność krwi utajonej bądź wykonywaniu badań endoskopowych: sigmoidoskopii lub kolonoskopii.

Badania przesiewowe powinny być prowadzone w sposób zorganizowany, z kontrolą jakości na każdym etapie (ujednolicona metodologia, nadzór, monitoring wskaźników epidemiologicznych). Każdy kraj – a czasem również regiony – wybiera zoptymalizowaną metodę w zależności od uwarunkowań lokalnych, np. we Francji i w Finlandii powszechne są badania stolca, a w Niemczech i Polsce kolonoskopia przesiewowa.

Trzy formy badań przesiewowych w Polsce

W Polsce program badań przesiewowych raka jelita grubego jest realizowany w trzech formach w ponad 100 ośrodkach, działa w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych (uchwała Sejmu z 2006 roku), koordynuje go Centrum Onkologii w Warszawie.

Pierwsza forma organizacyjna – program oportunistyczny

Jest to ogólnokrajowy program oportunistyczny: do ośrodków wykonujących kolonoskopię przesiewową zgłaszają się same, bądź kierowane są przez lekarza POZ albo innego lekarza, osoby w wieku 50-65 lat, a także te od 40. r.ż z wywiadem rodzinnym w kierunku raka jelita grubego.

Druga forma organizacyjna – zaproszenia

Jest to program z zaproszeniami na badania kolonoskopowe, wysyłanymi do osób z grupy wiekowej 55-65 lat. Średnia zgłaszalność wynosi 17 proc., z tym że jest znacznie wyższa na zachodzie kraju.

By znaleźć przyczynę tak niskiej zgłaszalności, w Centrum Onkologii zrobiono badanie ankietowe z udziałem osób, które nie odpowiedziały na zaproszenie. Ujawniło ono: zły adres u połowy z nich (wzięty z bazy MSWiA), odkładanie decyzji na później, nierozumienie sensu badań przesiewowych, obawę przed bólem w trakcie badania.

Ten ostatni powód tylko częściowo jest uzasadniony – w większości przypadków badanie nie jest bolesne, poza tym połowę z nich MZ finansuje w znieczuleniu. Dla 20 proc. badań istnieją medyczne wskazania do sedacji (wcześniejsza operacja brzuszna, która spowodowała zrosty), inne akceptowane wskazania to osobiste preferencje lub zgłaszane bardzo silne obawy.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Trzy formy badań przesiewowych w Polsce

W Polsce program badań przesiewowych raka jelita grubego jest realizowany w trzech formach w ponad 100 ośrodkach, działa w ramach Narodowego [...]

Sigmoidoskopia jako badanie przesiewowe

W ramach prewencji uznanym badaniem przesiewowym i stosowanym poza Polską jest także sigmoidoskopia – obejrzenie odbytnicy, esicy i częściowo zstępnicy, czyli [...]

Testy na krew utajoną

W przypadku wyniku ujemnego badanie powtarza się za rok lub za dwa, a gdy jest dodatni, kieruje się pacjenta na kolonoskopię, [...]

Jak zmniejszyła się umieralność

Głównym celem epidemiologicznym badań przesiewowych jest obniżenie umieralności na raka jelita grubego, czyli zmniejszenie liczby zgonów spowodowanych tym rakiem na 100 [...]

Najważniejsze jest bezpieczeństwo

Ważną kwestią omawianych badań przesiewowych jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom przyjmującym leki przeciwpłytkowe bądź przeciwkrzepliwe. Jeśli spodziewamy się, że będą u nich [...]

Wskaźnik jakości kolonoskopii ADR

W zespole Kliniki Gastroenterologii Onkologicznej analizie poddaliśmy korelację jakości wykonanej kolonoskopii z dalszymi losami pacjentów z całej Polski. Zaplanowaliśmy w tym [...]

Skąd różnica w jakości kolonoskopii?

Ponieważ populacje badane w Polsce są homogenne, powstało pytanie: skąd ta różnica?

Jakość powinna być promowana

Ten wskaźnik to olbrzymie osiągnięcie, rzadka w medycynie możliwość wyrażenia liczbą oceny jakości pracy lekarza. Możemy ją walidować, wiemy, że wpływa [...]

To, co najważniejsze, zaczyna się w gabinecie lekarza POZ

Omawiając kwestie prewencji, nie sposób nie wspomnieć o słabej organizacji pracy lekarza POZ: nadmiarze pacjentów, przesuwaniu opieki lekarskiej do specjalistów.
Do góry