MT: Co stanowi o istocie obrzęku limfatycznego i jakie są jego przyczyny?

Prof. Andrzej Szuba: Obrzęk limfatyczny (lymphedema) powstaje na skutek zastoju chłonki, co właśnie powoduje akumulację wody, białek, glikozaminoglikanów, komórek układu odpornościowego i produktów rozpadu komórek, a także mikrorganizmów. Następuje przerost tkanek, głównie tkanki tłuszczowej. Może mieć charakter samoistny lub mieć podłoże genetyczne. Znamy kilkanaście mutacji genów, które przyczyniają się do powstania obrzęku. Odpowiadają za to mutacje genów: KCNA (geny kanału K+), NFKB (cytokiny), ANGPT2, FOXC2, LCP2, NRP2, SOX17, VCAM1, SYK, VEGFC, VEGFR2 (geny związane z angiogenezą i limfangiogenezą), a także mutacja genu FOX C2. Wśród przyczyn nabytych najczęstszą jest niewydolność żylna oraz uszkodzenie układu limfatycznego w przebiegu leczenia chorób nowotworowych (limfadenektomii i radioterapii). Jeśli mamy do czynienia z obrzękiem kończyny górnej u kobiety po leczeniu chirurgicznym raka piersi z jednoczesnym usunięciem pachowych węzłów chłonnych, na 90 proc. możemy podejrzewać obrzęk limfatyczny. Jednak zdarza się, że powodem jest zamknięcie żyły podobojczykowej. W każdym przypadku występowania obrzęku musimy wykluczyć przyczyny żylne (niedrożność lub niewydolność zastawkowa). Często niezbędne jest wykonanie badań obrazowych (rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa) w celu wykluczenia chorób nowotworowych. Podstawą rozpoznania jest limfoscyntygrafia, która dokładnie obrazuje stan funkcjonalny układu chłonnego.

MT: Czy obrzęk limfatyczny można skutecznie leczyć i czy metody terapii są zróżnicowane ze względu na przyczyny jego powstawania?

A.Sz.: Metody są podobne, niezależnie od tego, czy mamy do czynienia z obrzękiem z przyczyn wrodzonych, czy nabytych. Według rekomendacji Międzynarodowego Towarzystwa Limfologicznego podstawą jest leczenie zachowawcze oparte na różnych wariantach ...

MT: Czy zawsze leczenie zachowawcze jest skuteczne?

A.Sz.: U części (nie mamy dokładnych danych, ale szacuję, że może to dotyczyć 20-30 proc.) obrzęk nie ustępuje i konieczne jest leczenie zabiegowe. Skuteczną i małoinwazyjną metodą jest liposukcja techniką Brorsona, po której stosuje się kompresjo...

MT: Skoro wiadomo, że istnieje związek między usunięciem naczyń limfatycznych a powstaniem obrzęku limfatycznego, to czy można temu zapobiec przynajmniej w odniesieniu do grupy pacjentów onkologicznych?

A.Sz.: Można, i mamy na to dowody. Jedno z polskich badań dotyczyło grupy kobiet po operacjach raka piersi (Ochalek K, Partsch H, Gradalski T, Szygula Z) wykazało, że profilaktyczne stosowanie rękawów uciskowych zmniejsza częstość obrzęków oraz po...