Wytyczne
Obrażenia urazowe i przeciążeniowe stopy. Co lekarz rodzinny powinien wiedzieć?
Obrażenia stopy stanowią przyczynę zaburzenia motorycznego narządu ruchu, w tym kończyny dolnej, miednicy i kręgosłupa. Nieprawidłowość ta może być czasowa lub trwała. Takie obrażenia są wskazaniem do rzetelnej diagnostyki ortopedycznej, w tym obrazowej
Stopa to „machina o mistrzowskiej konstrukcji” – mawiał za Leonardem da Vinci dr Ignatio Ponseti, twórca niedrogiej i skutecznej metody leczenia wrodzonej stopy końsko-szpotawej. „Dzięki stopom możesz stać, chodzić, biegać, skakać, zjeżdżać na nartach i pływać oraz wykonywać jeszcze wiele innych aktywności. Dotykasz nimi podłoża, czując zarysy i faktury. To wszystko możliwe jest dzięki 26 kościom łączącym się w 33 stawach wzmocnionych ponad 107 ścięgnami i więzadłami, które w ruch wprawione są przez liczne mięśnie współpracujące ze sobą w niezwykłej harmonii, by dostosować się do zaistniałych sytuacji. Inaczej stopa zachowa się, gdy będziesz próbować iść po lodowej tafli, a inaczej, gdy będziesz biegać za piłką po tępej nawierzchni boiska do tenisa. Jak będziesz skakać – ona się dostosuje i jak będziesz zjeżdżać na nartach lub jeździć na łyżwach – ona też inaczej będzie pracować. Niezależnie od tego, co robisz i jakie aktywności przejawiasz, wszystkie one możliwe są dzięki ruchomości, jaka występuje pomiędzy kośćmi – w stawach połączonych więzadłami lub ścięgnami, chronionych przez torebki stawowe i mazie, wprawiane w ruch siłą poszczególnych mięśni”1.
Biomechanika
Biomechanicznie poszczególne elementy mobilne stopy tworzą pary kinematyczne między sobą, warunkując ich mobilność względem siebie. W tym kontekście stopa ma trzy stopnie swobody umożliwiające jej znaczną wielopłaszyznową ruchomość wspomnianych par kinematycznych2.
Przekroczenie zakresu ruchomości tych par w trybie nagłym skutkuje obrażeniami urazowymi, natomiast ich asymetryczna praca powoduje obrażenia przeciążeniowe w czasie.
Piętra grawitacyjne
Czynnościowo w pozycji stojącej stopy znajdują się w płaszczyźnie zwanej czworobokiem podparcia, gdzie rozpoczynają się obciążenia bądź przeciążenia grawitacyjne − najpierw stóp, a następnie poszczególnych pięter czynnościowych położonych powyżej. Od czworoboku podparcia i zniekształceń stóp generowane są zespoły wynikające z zaburzeń balansu/równowagi poszczególnych pięter biomechanicznych ciała, kiedy to asymetria pracy/obciążania powoduje liczne zespoły bólowe, znacznie upośledzające sprawność ustroju. Wspomniane elementy wskazują na istotną rolę stóp, a szczególnie następstwa ich obrażeń urazowych lub przeciążeniowych.
