Mimo postępów w medycynie opartej na dowodach naukowych (EBM – evidence-based-medicine), wielu chorych nadal korzysta z metod medycyny komplementarnej i alternatywnej (CAM – complementary and alternative medicine). W odróżnieniu od EBM, skuteczność i bezpieczeństwo metod CAM nie zostały zweryfikowane naukowo w badaniach klinicznych. Dla pacjentów metody bazujące na „naturze”, „tysiącletniej tradycji” bądź „holistycznym podejściu” brzmią jednak bardzo atrakcyjnie i próby ich potępiania lub zakazywania są najczęściej nieskuteczne.

Niezależnie od tego, że metody te często stanowią cyniczne oszustwo, powodują one poważne konsekwencje zdrowotne. Dotyczy to szczególnie onkologii, gdzie zaniechanie lub opóźnienie właściwego leczenia może dać nieodwracalne skutki. Szacuje się, że chorzy na nowotwory, którzy rezygnują z leczenia onkologicznego na rzecz terapii alternatywnych, mają dwukrotnie wyższe ryzyko zgonu.

Tematowi szarlatanerii w leczeniu onkologicznym została poświęcona specjalna sesja w ramach tegorocznej Letniej Akademii Onkologicznej dla Dziennikarzy, organizowanej po raz 15 przez Fundację im. Macieja Hilgiera, pod merytorycznym patronatem Polskiej Ligi Walki z Rakiem. Na zakończenie debaty kończącej tę sesję prof. dr hab. n. med. Jacek Jassem powiedział, że medycynę konwencjonalną i niekonwencjonalną można porównać do chemii i alchemii: „Pierwsza jest nauką, a druga czarami. Im więcej ludzi to zrozumie, tym mniej będziemy mieli nieszczęść związanych z ucieczką w tę drugą strefę”.

Od hipnozy po hipertermię

Leczenie niekonwencjonalne, paramedycyna, medycyna alternatywna, czasami zwana medycyną naturalną lub holistyczną, obejmuje metody, które nigdy nie zostały albo nie mogły być naukowo zweryfikowane lub zweryfikowano je jako nieskuteczne. Lista metod CAM jest długa i stale rośnie: kinezjologia, hipnoza, aurikuloterapia, naturopatia, refleksologia, homeopatia, ziołolecznictwo, chiropraktyka, akupunktura, akupresura, apiterapia, aromaterapia, bioenergoterapia, biorezonans, fitoterapia, hipertermia ogólnoustrojowa, hipnoterapia, homeopatia, hydroterapia, irydologia, urynoterapia itd. Francuzi żartobliwie listę tę porównują z inwentarzem à la Jacques Prévert, którego wiersz „Słowa” („Inventaire”) wymienia wszelkiego rodzaju tematy bez wyraźnego związku, m.in.: „(...) tuzin ostryg cytryna bochenek chleba promień słońca…”.

Z metod CAM najczęściej korzystają pacjenci onkologiczni oraz osoby z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, depresja, otyłość, przewlekły ból bądź alergie. Działanie przeciwnowotworowe CAM na ogół przypisuje się jedne...