Wprowadzenie

Udar mózgu jest jedną z głównych przyczyn zgonów na świecie, a także jedną z głównych przyczyn długotrwałej niepełnosprawności.¹ Szacuje się, że w Polsce na udar mózgu zapada rocznie 60 000-70 000 osób. Większość, bo ponad 80%, udarów ma charakter niedokrwienny. Przewiduje się, że z powodu zmian demograficznych (tj. starzenie się społeczeństwa) w przyszłych dekadach wzrośnie częstość występowania udaru mózgu oraz związanych z nim powikłań.²

Istnieją dowody na to, że leczenie pacjentów po udarze mózgu w oddziałach udarowych wyraźnie zmniejsza śmiertelność oraz wpływa na poprawę wyników funkcjonalnych.³ W przeglądzie bazy Cochrane z 2001 r. odnotowano zmniejszenie liczby zgonów oraz długotrwałej niepełnosprawności u chorych, którzy byli leczeni w specjalnie przeznaczonych do tego oddziałach udarowych. Organizacja tych jednostek zakłada współpracę w opiece nad pacjentem wielodyscyplinarnego zespołu lekarzy, pielęgniarek i fizjoterapeutów oraz logopedów, którzy poza farmakoterapią zapewniają pacjentowi edukację funkcjonalną i opiekę psychoterapeutyczną. Efekty pracy zespołu są na bieżąco korygowane zgodnie ze zmieniającym się stanem chorego i wynikami badań dodatkowych.⁴ Są jednak wątpliwości co do tego, który z elementów opieki w oddziałach udarowych w największym stopniu przyczynia się do jej poprawy. Uważa się, że wczesne uruchomienie pacjenta po udarze mózgu może być czynnikiem poprawiającym rokowanie oraz ograniczającym niepełnosprawność chorych.^3-6 Na podstawie oceny pacjentów z udarem mózgu leczonych w oddziałach udarowych ze standardową opieką fizjoterapeutyczną i innych oddziałach szpitalnych stwierdzono większą efektywność tych pierwszych.^4,7

Wczesne zgony, niespowodowane samym udarem, często są związane z powikłaniami wynikającymi z unieruchomienia, takimi jak: infekcje, szczególnie płuc, czy incydenty zakrzepowo-zatorowe.^6,7 Dane pochodzące z badań na zwierzętach wskazują, że wczesne uruchomienie i rehabilitacja po udarze mózgu są ważnymi czynnikami wspomagającymi plastyczność mózgu, przyśpieszającymi powrót do sprawności oraz zapobiegającymi powikłaniom.⁶ Z drugiej strony niektórzy badacze sugerują, że wczesna pionizacja może skutkować zmniejszeniem przepływu krwi do obszaru penumbry.^6,8

Aktualne międzynarodowe wytyczne zalecają uruchomienie pacjenta po udarze mózgu tak szybko, jak to jest możliwe, ale wciąż brakuje określenia, w którym momencie będzie to dla pacjenta bezpieczne i korzystne. Wydaje się ważne sprecyzowanie, czy pacjenci po udarze mózgu, będący w stabilnym stanie klinicznym, mogą być poddani uruchomieniu od razu (w pierwszej dobie), czy powinni pozostać w łóżku przez kilka kolejnych dni.⁶