1. Co to jest rwa kulszowa?

Rwa kulszowa to zespół bólowy dolnej części kręgosłupa promieniujący przez pośladek i tylną powierzchnię uda oraz podudzia aż do stopy. Jest to częsta dolegliwość, chociaż występująca zdecydowanie rzadziej niż izolowany ból dolnego odcinka kręgosłupa. Rozpowszechnienie rwy kulszowej w populacji ogólnej waha się od 2 do aż 43% w wybranych grupach zawodowych.

2. Jakie są przyczyny rwy kulszowej?

Korzenie nerwowe wychodzące z dolnej części splotu krzyżowo-lędźwiowego (splot nerwów wychodzących z rdzenia kręgowego w jego dolnym odcinku) łączą się i tworzą między innymi nerw kulszowy. Uciśnięcie któregoś z korzeni tworzących nerw lub samego nerwu może powodować charakterystyczny ból promieniujący do kończyny dolnej. Najczęstszą przyczyną dolegliwości (ok. 90% przypadków) jest przepuklina krążka międzykręgowego powodująca ucisk korzenia nerwowego. Krążki znajdujące się między kręgami kręgosłupa umożliwiają jego ruch i zapewniają amortyzację. Z wiekiem oraz pod wpływem znacznych obciążeń krążki mogą ulec zwyrodnieniu i w następstwie tracą swoją elastyczność. Proces ten sprawia, że są bardziej podatne na gwałtowne przesunięcia powodujące ucisk sąsiadujących korzeni nerwowych.

Innymi rzadszymi przyczynami bólu o charakterze rwy kulszowej mogą być: ciasnota kanału kręgowego (na przykład wywołana masywnymi zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa), przemieszczenie kręgów wraz z całym odcinkiem kręgosłupa powyżej (tzw. kręgozmyk), uraz (upadek powodujący uszkodzenie nerwu, złamanie kości udowej, zastrzyk domięśniowy w miejscu przebiegu nerwu), zespół mięśni gruszkowatych (nadwyrężenie mięśnia będącego w bezpośrednim sąsiedztwie nerwu kulszowego w obrębie pośladka), choroby ogólnoustrojowe wpływające na nerwy (na przykład cukrzyca), zapalenie, rzadko zmiany nowotworowe/ropne w obrębie kanału kręgowego.

3. Jakie są dolegliwości w rwie kulszowej?

Objawy rwy kulszowej mogą pojawić się nagle (np. po podniesieniu ciężkiego przedmiotu) lub stopniowo narastać. Dokładna lokalizacja bólu zależy od miejsca uszkodzenia korzenia tworzącego nerw lub samego nerwu. Charakterystyczną cechą bólu towarzyszącego rwie kulszowej jest jego promieniowanie do pośladka, tylnej części uda i podudzia oraz stopy. Objawy te świadczą o podrażnieniu nerwu i mogą się nasilać przy poruszaniu. W przypadku całkowitego uszkodzenia nerwu może dochodzić do zaburzeń czucia i osłabienia siły mięśniowej w obrębie kończyny dolnej (najczęściej w zakresie ruchów stopy).

4. Jaka jest prewencja rwy kulszowej?

Zapobieganie wystąpieniu bólu kręgosłupa i rwy kulszowej to przede wszystkim dbałość o zdrowy kręgosłup. Regularne uprawianie sportu wzmacnia mięśnie przykręgosłupowe, które pomagają zachować prawidłową sylwetkę. Należy dbać o odpowiednią postawę ciała w trakcie pracy siedzącej, czyli ustawienie biurka i krzesła tak, aby pochylanie się nie było konieczne. W przypadku wykonywania pracy fizycznej należy rozkładać obciążenie i unosić przedmioty, utrzymując wyprostowane plecy przy zgiętych kolanach. Istotnym elementem w prewencji bólów kręgosłupa jest utrzymanie prawidłowej masy ciała. Im większe obciążenie nakładamy na nasz kręgosłup (np. dodatkowe kilogramy), tym szybciej krążki międzykręgowe tracą swoją elastyczność.

5. Jak leczyć rwę kulszową?

W trakcie epizodu ostrego bólu promieniującego do kończyny dolnej stosuje się leczenie zachowawcze. Wskazane jest odciążenie kręgosłupa (odpoczynek, ale nie całkowity brak aktywności), stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i ewentualnie rozluźniających mięśnie. Leczenie ostrego bólu kręgosłupa powinno być prowadzone w warunkach podstawowej opieki zdrowotnej (lekarz rodzinny). Ważnym elementem skutecznego leczenia dolegliwości jest rozpoczęcie wczesnej rehabilitacji. W zdecydowanej większości przypadków leczenie zachowawcze przynosi ulgę.

W przypadku długotrwałego utrzymywania się bólu lub wystąpienia objawów, takich jak brak czucia w obrębie kończyny dolnej (lub okolicy krocza), osłabienie mięśni (np. opadanie stopy) czy zaburzenia zwieraczy, należy rozważyć leczenie operacyjne. Konieczność taka dotyczy jedynie 2-10% chorych z rwą kulszową.