Zapalenia mózgu stanowią zróżnicowaną grupę chorób zapalnych ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Szacunkowa częstość ich występowania w krajach wysokorozwiniętych wynosi 5-10 na 100 000 mieszkańców rocznie¹.

Przyczyny zapaleń mózgu są różne; mogą one wynikać z infekcji lub być skutkiem choroby autoimmunologicznej. Najczęściej rozpoznawanymi przyczynami zapalenia mózgu są czynniki zakaźne, jednak w ciągu ostatnich dziesięciu lat stwierdza się rosnącą liczbę nieinfekcyjnych – głównie autoimmunologicznych – przypadków zapalenia mózgu².

Postępy w badaniach nad autoimmunologicznym zapaleniem mózgu (AE – autoimmune encephalitis) doprowadziły do identyfikacji nowych chorób i ich biomarkerów, a to zmieniło podejście diagnostyczne do tych schorzeń. Te nowo zidentyfikowane formy zapalenia mózgu często wiążą się z występowaniem autoprzeciwciał przeciwko antygenom pochodzenia neuronalnego, glejowego lub przeciwko białkom synaptycznym. Niektóre z tych schorzeń mogą wywoływać objawy przypominające infekcyjne zapalenie mózgu, a także objawy neurologiczne i psychiatryczne bez gorączki lub pleocytozy w płynie mózgowo-rdzeniowym (PMR)².

Najczęściej AE występuje pod postacią limbicznego zapalenia mózgu. Pojęcia „limbiczne zapalenie mózgu” po raz pierwszy użyli Corsellis i wsp. w 1968 r. do opisu zespołu objawów neuropsychiatrycznych, charakteryzującego się występowaniem zaburzeń pamięci o podostrym początku, omamów i drgawek oraz cech zapalenia w przyśrodkowej części płatów skroniowych³.

Objawy AE mogą mieć zróżnicowany fenotyp kliniczny. Początkowo są niecharakterystyczne. Następnie zazwyczaj przybierają postać zaburzeń psychicznych⁴. Encefalopatia rozwija się szybko, najczęściej w czasie krótszym niż 6 tygodni. Z uwagi na trudności z ustaleniem prawidłowego rozpoznania w 2016 r. eksperci w dziedzinie neurologii opracowali zestaw klinicznych kryteriów diagnostycznych, które powinny być stosowane przy podejrzeniu wczesnego stadium AE (tab. 1)¹.

Autoimmunologiczne zapalenie mózgu bardzo często jest zespołem paraneoplastycznym. Uważa się, że w odpowiedzi na antygeny guza tworzą się przeciwciała przeciwko własnym antygenom (dochodzi do zjawiska mimikry cząsteczkowej), co prowadzi do wystąpi...