Neuroinfekcje
Oportunistyczne neuroinfekcje w przebiegu zakażenia HIV i AIDS
Piotr Janosz
Joanna Betlejewska
- W artykule omówiono objawy, patofizjologię, diagnostykę i leczenie najczęstszych oportunistycznych neuroinfekcji u pacjentów z zakażeniem HIV/AIDS
- Neuroinfekcje często stwarzają duże ryzyko zgonu, dlatego kluczowe są ich wczesne rozpoznanie i natychmiastowe wdrożenie odpowiedniego leczenia
Ludzki wirus niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus) należy do rodziny retrowirusów. Można wyróżnić jego dwa podtypy – HIV1 i HIV2. Wirus infekuje komórki układu odpornościowego posiadające receptory CD4+, głównie limfocyty pomocnicze Th, co przyczynia się do rozwoju niedoboru odporności i sprzyja występowaniu zakażeń oportunistycznych.
W 2019 r. na całym świecie żyło 38 mln ludzi zakażonych HIV1. Po okresie ostrej infekcji choroba przez wiele lat przebiega bezobjawowo, a nieleczona prowadzi do rozwoju pełnego zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS – acquired immunodeficiency syndrome). Zakażenie HIV i AIDS charakteryzują się występowaniem infekcji oportunistycznych, również w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Niektóre neuroinfekcje oportunistyczne mogą być pierwszym objawem zakażenia HIV/AIDS.
Wpływ stanu związanego z zakażeniem HIV na układ nerwowy
Przed omówieniem neuroinfekcji oportunistycznych w przebiegu zakażenia HIV należy poruszyć kwestię ogólnego wpływu tej infekcji na układ immunologiczny i funkcjonowanie układu nerwowego.
Zajęcie OUN dotyczy 30-40% chorych i objawia się przede wszystkim2:
- bólem głowy
- porażeniem połowiczym
- dysfunkcją nerwów czaszkowych
- napadami drgawkowymi.
W 10-20% przypadków dolegliwości te mogą być pierwszymi objawami AIDS. Do ich wystąpienia przyczynia się wiele mechanizmów patogenetycznych, takich jak:
- neuroinfekcje oportunistyczne
- bezpośredni neurotoksyczny wpływ wirusa na neurony i przewlekły stan zapalny w OUN
- zespół rekonstrukcji immunologicznej (IRIS – immune reconstitution inflammatory syndrome)
- działania niepożądane terapii antyretrowirusowej
- zmiany w obrębie naczyń mózgowych
- pierwotny chłoniak mózgu.
HIV jest wirusem neurotropowym, neuroinwazyjnym i neurowirulentnym. W obrębie układu nerwowego atakuje: mikroglej, astrocyty, makrofagi i komórki śródbłonka naczyń mózgowych. Dociera do układu nerwowego zarówno dzięki modelowi „konia trojańskiego”3 (przechodzenie przez barierę krew–mózg za pośrednictwem zainfekowanych komórek układu odpornościowego), jak i poprzez przedostawanie się wolnych wirionów przez barierę krew–mózg.
Niektóre mikroorganizmy neurotropowe, takie jak wirusy opryszczki, Toxoplasma gondii czy Mycobacterium tuberculosis, po wniknięciu do układu nerwowego człowieka mogą przetrwać w stanie utajonym przez całe życie. Immunosupresja wywołana przez HIV m...
