Temat numeru
Wieloaspektowość opieki nad pacjentem z chorobą Alzheimera
prof. dr hab. n. med. Andrzej Kiejna1,2
dr n. med. Izabela Winkel2
- Przybliżenie patofizjologii choroby Alzheimera (AD – Alzheimer’s disease), jej poszczególnych faz, klasyfikacja i najnowsze kodowanie demencji i choroby Alzheimera
- Dane dotyczące obciążenia ekonomicznego i społecznego związanego z AD (demencja jako wyzwanie dla zdrowia publicznego)
- Terapia farmakologiczna i niefarmakologiczna w chorobie Alzheimera
Choroba Alzheimera jest najczęstszą spośród rozpoznanych postaci demencji i stanowi szacunkowo od 60% do 80% wszystkich przypadków. W 2020 r. na całym świecie z demencją żyło ponad 55 mln ludzi, a liczba ta co 20 lat będzie ulegać niemal podwojeniu1. W Polsce na AD może cierpieć nawet 580 000 osób, chociaż w statystykach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) w 2021 r. zarejestrowano 380 000 chorych z rozpoznaniem demencji2. Te różnice wynikają przede wszystkim z niedostatecznej rozpoznawalności choroby Alzheimera, głównie przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), ale też z niskiej zgłaszalności przez rodziny osób z demencją jako wymagających wsparcia medycznego oraz braku systemowej opieki w tym zakresie, z ograniczonym dostępem do wysoko specjalistycznej diagnostyki włącznie2,3.
Demencja spowodowana chorobą Alzheimera charakteryzuje się występowaniem w ciągu kilku do kilkunastu lat objawów dotyczących pamięci, myślenia i zachowania, które upośledzają zdolność do funkcjonowania w życiu codziennym, wraz z dowodami na uszkodzenie komórek nerwowych w różnych obszarach mózgu. W wyniku patologicznych procesów dochodzi do stopniowego zwyrodnienia i obumierania neuronów, którym towarzyszy powstawanie niefizjologicznych form białek. Według najpopularniejszej teorii jej wieloczynnikowa etiologia polega w głównej mierze na patologicznym odkładaniu się w tkance mózgowej złogów β-amyloidu w postaci płytek starczych oraz nadmiernie fosforylowanego białka tau jako splątków neurofibrylarnych3.
Głównymi i niemodyfikowalnymi czynnikami ryzyka AD są wiek i predyspozycja genetyczna4. Natomiast do najpoważniejszych, na które można mieć wpływ w ciągu życia, zalicza się:
- cukrzycę typu 2
- nadciśnienie tętnicze
- otyłość
- hipercholesterolemię
- brak aktywności fizycznej i poznawczej
- przewlekłe choroby zapalne, w tym np. paradontozę5-7.
Zważywszy, że wiek jest najpoważniejszym spośród czynników ryzyka choroby Alzheimera, to przy obserwowanych zmianach demograficznych w kierunku starzenia się społeczeństw i braku skutecznych metod leczenia istnieje ciągła konieczność wielokierunkowych działań w ramach polityki zdrowotnej na rzecz ograniczenia skutków tego deteriorującego funkcje psychiczne procesu chorobowego. Jego przebieg jest wieloletni, a w zaawansowanych stadiach prowadzi do całkowitej utraty autonomii, co całościowo generuje wysokie koszty ekonomiczne i społeczne.
