Ciężarna z padaczką – zasady postępowania
prof. dr hab. n. med. Barbara Błaszczyk1,2
prof. zw. dr hab. n. med. Stanisław J. Czuczwar3
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. n. med. Barbara Błaszczyk
Wydział Nauk Medycznych,
Akademia Nauk Stosowanych
im. prof. Edwarda Lipińskiego w Kielcach
ul. Jagiellońska 109 A, 25-734 Kielce
e-mail: barbarablaszczyk@op.pl
- W niniejszym artykule przedstawiono zarys problemów, które dotyczą pacjentek z padaczką w okresie ciąży, porodu i wczesnego okresu opieki nad dzieckiem. Znajomość tych zagadnień umożliwia właściwe postępowanie terapeutyczne oraz zwiększa szanse na prawidłowy przebieg ciąży i poród u kobiety chorej na padaczkę, a także na prawidłowy rozwój dziecka
Szacuje się, że na całym świecie na padaczkę choruje blisko 60 mln ludzi, z czego połowę stanowią kobiety. Według różnych autorów ok. 12,5 mln1 do 15 mln2 pacjentek z padaczką jest w wieku rozrodczym. Płodność chorych na padaczkę jest o mniej więcej 20-40% niższa w porównaniu z płodnością populacyjną, co częściowo może być związane z rzadszym zamążpójściem/życiem w związkach tych kobiet, a także z samą chorobą, przede wszystkim ze stosowanym leczeniem. Badania prospektywne przeprowadzone w ciągu ostatnich 10 lat wykazują zwiększone ryzyko bezpłodności u pacjentek z padaczką, zwłaszcza stosujących politerapię3,4. Ogólnie bezpłodność tej grupy dotyczy 7,1% kobiet niestosujących leków przeciwpadaczkowych (LPP), 31,8% korzystających z monoterapii, 40,7% leczonych 2 lekami, a 60,3% stosujących terapię ≥3 LPP4. Częstą przyczyną bezpłodności jest zespół policystycznych jajników (PCOS – polycystic ovary syndrome) obserwowany po stosowaniu kwasu walproinowego (VPA) u kobiet przed 26 r.ż.5
Co szósta pacjentka z padaczką mieszka w Indiach, co stanowi 2,73 mln chorych w tym kraju, z czego 52% jest w wieku reprodukcyjnym (15-49 r.ż.)4. W USA ok. 1,5 mln pacjentek z padaczką jest w wieku rozrodczym – rocznie rodzą blisko 25 000 dzieci, a to oznacza 3-5 dzieci na 1000 urodzonych6,7. Statystycznie 0,3-0,7% rodzących to chore na padaczkę8. W Polsce dotyczy to ok. 1800 kobiet rocznie. Częstość występowania nowych przypadków tej choroby rozpoznawanej u kobiet w okresie rozrodczym wynosi 20-30/100 000/rok.
Zarówno padaczka, jak i stosowana farmakoterapia stanowią zwiększone ryzyko dla ciężarnej i płodu. U kobiety wynika to ze zmian fizjologicznych, metabolicznych i hormonalnych zachodzących w trakcie ciąży, co zmienia farmakokinetykę leków i może powodować wystąpienie napadów drgawkowych. Grozi tym samym zarówno powikłaniami położniczymi, jak i nieprawidłowościami w rozwoju płodu mającymi związek z teratogennym działaniem LPP prowadzącym do wystąpienia wad wrodzonych i dysmorfii, co może mieć miejsce przede wszystkim w I trymestrze ciąży, a także deficytów neurorozwojowych i późniejszych problemów behawioralnych będących skutkiem niedotlenienia płodu w czasie napadów drgawkowych.
Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:
Opieka nad chorą z padaczką w okresie przedkoncepcyjnym
Zasady postępowania w okresie ciąży u kobiet z padaczką prezentowane są w licznych publikacjach i zaleceniach. Są one obecne m.in. w [...]
Napady padaczkowe w ciąży
Pierwszy w życiu napad padaczkowy może wystąpić na każdym etapie ciąży jako konsekwencja malformacji naczyniowych17. Mogą to być napady objawowe występujące [...]
Częstość napadów padaczkowych podczas ciąży
Większość chorych z padaczką w okresie ciąży nie ma napadów, a u 1/3 ich liczba wzrasta21. Dane z rejestru ciąż kobiet [...]
Teratogenność leków przeciwpadaczkowych
Jeśli ciężarne z padaczką nie mogą pozostać bez LPP, bezpieczniejsze dla matki i dziecka jest stosowanie LPP o niskiej teratogenności i [...]
Politerapia leków przeciwpadaczkowych a ryzyko wystąpienia dużych wad wrodzonych u dzieci matek z padaczką
Równoczesne stosowanie kilku LPP zwiększa ryzyko wystąpienia cięższych wad wrodzonych u płodu. W zależności od kombinacji LPP występują różne efekty teratogenne. [...]
Rodzaje wad wrodzonych u dzieci matek z padaczką stosujących LPP
Najczęściej obserwowanymi wadami wrodzonymi u dzieci kobiet stosujących LPP są: rozszczep podniebienia, wady cewy nerwowej, nieprawidłowości szkieletowe, wady wrodzone serca i [...]
Suplementacja kwasem foliowym
Badania kliniczne wykazały, że suplementacja kwasem foliowym może zapobiec wystąpieniu wad rozwojowych u dzieci matek przyjmujących LPP. Wprawdzie zalecenia American Academy [...]
Wpływ stosowania LPP u ciężarnych na funkcje poznawcze ich dzieci
Stosowanie LPP przez chore z padaczką w okresie ciąży może mieć wpływ na późniejszy rozwój intelektualny ich potomstwa. Zwrócono uwagę, że [...]
Monitorowanie stężenia leków przeciwpadaczkowych w surowicy krwi
Stężenie w surowicy krwi większości LPP może w trakcie ciąży wahać się ze względu na zmiany farmakokinetyki na etapie wchłaniania, metabolizmu [...]
Zaburzenia neuropsychiatryczne ciężarnych z padaczką
Należy zwrócić uwagę na częstsze występowanie u ciężarnych stosujących LPP depresji, obniżonego nastroju, słabej koncentracji, zmęczenia, drażliwości lub gniewu12.
Opieka położnicza podczas ciąży
Sprawując opiekę nad ciężarną z padaczką, lekarze powinni być świadomi niewielkiego wzrostu ryzyka powikłań podczas ciąży, szczególnie u pacjentek przyjmujących LPP12,14,43. [...]
Profilaktyka witaminą K
Leki przeciwpadaczkowe będące induktorami enzymów wątrobowych, takie jak CBZ, PHT, PHB, prymidon (PRM), OXC, TPM, są kompetycyjnymi inhibitorami prekursorów protrombiny, co [...]
Poród u kobiety z padaczką
Opieka okołoporodowa u ciężarnej z padaczką powinna być prowadzona w wyspecjalizowanych ośrodkach zapewniających najwyższy stopień opieki perinatalnej i neurologicznej. Rozpoznanie padaczki [...]
Połóg u kobiety z padaczką
Bezpośredni okres po porodzie ze względu na zwiększony stres, brak snu, lęk oraz możliwe pominięcie dawki leku jest czasem podwyższonego ryzyka [...]
Śmiertelność ciężarnych z padaczką
Oszacowana śmiertelność kobiet z padaczką w ciągu całej ciąży i 42 dni po porodzie jest blisko 10-krotnie wyższa niż w populacji [...]
Stan padaczkowy i zespół nagłej niespodziewanej śmierci w przebiegu padaczki w okresie ciąży
Występowanie SUDEP i stanu padaczkowego w okresie ciąży u pacjentek z padaczką jest sytuacją rzadką, niemniej zagrażającą życiu ciężarnej i jej [...]
Karmienie piersią przez chore z padaczką
Pacjentki przyjmujące LPP w trakcie ciąży powinny być zachęcane do karmienia piersią3,49 i uświadomione, że zgodnie z obecną wiedzą niebezpieczeństwo powikłań [...]
Informacje dla karmiących piersią i zażywających leki przeciwpadaczkowe
Matki z padaczką, które decydują się na dziecko, powinny wiedzieć, że:
Podsumowanie
W niniejszym artykule przedstawiono zarys problemów, które dotyczą pacjentek z padaczką w okresie ciąży, porodu i wczesnego okresu opieki nad dzieckiem. [...]
