Zaburzenia zachowania (neuropsychiatryczne) w otępieniu są częstym problemem, z którym pacjenci i ich opiekunowie zgłaszają się do lekarza. Występują także u chorych hospitalizowanych. Ich pojawienie się zwiększa zapotrzebowanie na opiekę i podnosi jej koszty oraz pociąga za sobą liczne powikłania wynikające zarówno z zaburzeń zachowania per se, jak i będące skutkiem ubocznym stosowanych leków. Zalecenia dotyczące postępowania z chorym różnią się w zależności od kraju i towarzystwa naukowego, zmieniają wraz z publikowaniem wyników nowych badań oraz wymagają okresowego uaktualnienia, dyskusji i oceny z punktu widzenia medycyny opartej na faktach (EBM – evidence-based medicine). Wyniki badań i wytyczne poszczególnych grup ekspertów są w tym zakresie niespójne. Wydaje się, że z uwagi na heterogenność grupy pacjentów z otępieniem i możliwą liczbę różnych, często nakładających się objawów, odmienne warunki socjalne, wielochorobowość i współwystępowanie zespołów geriatrycznych ich leczenie jest bardziej sztuką niż rzemiosłem^1-3.

Definicja i rozpowszechnienie otępienia

Otępienie jest jedną z głównych przyczyn niesprawności i uzależnienia od opieki wśród osób starszych. W Polsce liczbę chorych szacuje się na 360 000-470 000⁴. Otępieniem określamy zespół objawów związanych z upośledzeniem funkcji poznawczych, takich jak: pamięć, orientacja, myślenie, rozumienie, liczenie, umiejętności językowe, ocena, zdolność uczenia się. Wymienionym deficytom towarzyszą często zaburzenia zachowania i zaburzenia emocjonalne. Z uwagi na wiele rodzajów otępienia jego przebieg może być odmienny w zależności od pacjenta, jednak ostatecznie choroba prowadzi do niepełnosprawności i momentu, w którym niezbędna staje się pomoc opiekuna. Obciążenie psychiczne i fizyczne opiekunów pacjentów z otępieniem może być na tyle duże, że wymagają oni osobnego postępowania terapeutycznego. Najbardziej przeciążeni są ci, których bliscy/podopieczni prezentują zaburzenia neuropsychiatryczne, takie jak: pobudzenie, agresja, upór, urojenia, omamy, apatia, smutek, zaburzenia snu, błądzenie^2,3. To właśnie zaburzenia zachowania są najczęstszą przyczyną umieszczenia pacjenta z otępieniem w placówce opieki długoterminowej lub szpitalu psychiatrycznym. Wymagają też włączenia leków psychotropowych, co wiąże się z powikłaniami. Zaburzenia zachowania mogą także prowadzić do zaniedbań w opiece i zachowań przemocowych ze strony opiekunów wobec osób z otępieniem.