Temat numeru

Trudne w diagnozowaniu wirusowe zapalenia mózgu

prof. dr hab. n. med. Anna Moniuszko-Malinowska

Klinika Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Anna Moniuszko-Malinowska

Klinika Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji,

Uniwersytet Medyczny w Białymstoku

ul. Żurawia 14, 15-540 Białystok

e-mail: anna.moniuszko-malinowska@umb.edu.pl

  • Zapalenie mózgu może zostać wywołane wieloma czynnikami infekcyjnymi: bakteryjnymi, pasożytniczymi, grzybiczymi, wirusowymi, autoimmunologicznymi. Diagnostyka wirusowych zapaleń mózgu bywa trudna, dlatego w niniejszym artykule zwrócono uwagę na najważniejsze elementy o tej właśnie etiologii

Zapalenie mózgu to stan zapalny miąższu mózgu prowadzący do zmian neurologicznych. Do jego rozpoznania – poza charakterystycznymi cechami encefalopatii (zaburzenia świadomości utrzymujące się dłużej niż 24 godziny, w tym letarg, drażliwość, zmiana osobowości lub zachowania) – są niezbędne: stwierdzenie gorączki i drgawek bądź ogniskowych objawów neurologicznych wskazujących na zapalenie mózgu, pleocytoza płynu mózgowo-rdzeniowego ([PMR] >5 kom./μl), wyniki zarówno elektroencefalografii (EEG), jak i badań neuroobrazowych sugerujące zapalenie mózgu.

Etiologia zapaleń mózgu

Zapalenie mózgu może zostać wywołane wieloma czynnikami infekcyjnymi: bakteryjnymi, pasożytniczymi, grzybiczymi, wirusowymi, autoimmunologicznymi. Te o etiologii wirusowej wywołują najczęściej następujące wirusy:

  • opryszczki pospolitej (HSV – herpes simplex virus) typ 1 (HSV-1) i 2 (HSV-2)
  • ospy wietrznej i półpaśca (VZV – varicella zoster virus)
  • Enteroviruses
  • Adenovirus
  • Parechovirus
  • kleszczowego zapalenia mózgu (TBEV – tick-borne encephalitis virus)
  • Zachodniego Nilu (WNV – West Nile virus)
  • japońskiego zapalenia mózgu (JEV – Japanese encephalitis virus)
  • opryszczki typu 6 (HHV-6 – human herpesvirus type 6)
  • odry (MV – measles virus)
  • ludzki wirus niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus).

W diagnostyce różnicowej, poza czynnikami zakaźnymi, należy pamiętać o innych przyczynach, które mogą dawać podobny obraz kliniczny (tab. 1)1; są nimi czynniki2:

  • zapalne:
    • zapalenie naczyń
    • toczeń rumieniowaty układowy z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego (OUN)
    • choroba Behçeta
    • neurosarkoidoza
  • autoimmunologiczne:
    • związane z obecnością przeciwciał przeciwko antygenom powierzchni neuronów, takich jak:
      • przeciwciało przeciwko receptorowi N-metylo-D-asparaginianu ([NMDAR] np. potworniak jajnika)
      • przeciwciało LGI-1 (grasiczak)
    • przeciwciała przeciwko antygenom wewnątrzkomórkowym:
      • anty-Hu (drobnokomórkowy guz płuc)
      • anty-Ma (guzy jąder)
      • anty-GAD
    • ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia
    • zapalenie pnia mózgu Bickerstaffa
  • metaboliczne:
    • hipoglikemia
    • hiponatremia
    • encefalopatia wątrobowa
    • toksyny (leki, alkohol)
  • nowotworowe:
    • pierwotny guz mózgu (szczególnie glejak naśladujący w przebiegu klinicznym zapalenie mózgu)
    • przerzuty do mózgu
  • inne:
    • stan padaczkowy z innych przyczyn
    • udar krwotoczny lub niedokrwienny
    • choroba psychiczna.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Diagnostyka zapalenia mózgu

Starannie zebrany wywiad od pacjenta i/lub rodziny powinien zawierać wskazówki dotyczące możliwych przyczyn. Należy zapytać o zmianę osobowości lub zachowania, okresy [...]

Opryszczkowe zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych

Herpeswirusy – HSV-1 i HSV-2 – zostały opisane jako powszechna przyczyna zapalenia mózgu (HSE – herpes simplex encephalitis) na świecie7. Pierwotne [...]

Wirus opryszczki ludzkiej typu 6

Wirus opryszczki ludzkiej typu 6 jest wszechobecnym liniowym wirusem z kwasem deoksyrybonukleinowym (DNA – deoxyribonucleic acid) o dwuniciowym łańcuchu odpowiedzialnym za [...]

Zapalenia mózgu wywoływane przez wirusy z rodziny Flaviviridae

Kleszczowe zapalenie mózgu jest wywoływane przez wirusy rodzaju Flavivirus. Główną drogą zakażenia człowieka jest pokłucie przez zakażone kleszcze Ixodes ricinus (Europa) [...]

Enterowirusy

Enterowirusy są grupą wirusów przenoszonych z człowieka na człowieka drogą bezpośredniego kontaktu. Mogą powodować różne choroby – od łagodnych (choroba gorączkowa) [...]

Do góry