Diagnostyka genetyczna stwardnienia zanikowego bocznego
dr hab. n. med. Magdalena Badura-Stronka1,2
mgr inż. Jakub Muszyński2
mgr Agnieszka Białek-Prościńska2
mgr inż. Marcin Straburzyński2
- Zrozumienie przez neurologa zawiłości diagnostyki genetycznej stwardnienia zanikowego bocznego (ALS – amyotrophic lateral sclerosis) jest niezbędne, by odpowiednio ukierunkować diagnostykę, a także wiedzieć, jak omówić z pacjentem wyniki testu genetycznego. Autorzy niniejszego artykułu starali się zaprezentować testy stosowane w diagnostyce genetycznej ALS w sposób zrozumiały dla osób niezajmujących się na co dzień poradnictwem genetycznym ani diagnostyką genetyczną
Dlaczego wiedza o diagnostyce genetycznej stwardnienia zanikowego bocznego jest przydatna neurologowi?
Stwardnienie zanikowe boczne jest szybko postępującą chorobą zwyrodnieniową rdzenia kręgowego, jąder nerwów ruchowych rdzenia przedłużonego i neuronów kory mózgu. Jej etiopatogeneza nie jest do końca poznana. W ostatnich latach obserwuje się postęp w leczeniu ALS, głównie dzięki zatwierdzeniu przez Food and Drug Administration (FDA) oligonukleotydów antysensownych z przeznaczeniem dla pacjentów z uszkodzeniem konkretnego genu związanego z ALS. Tofersen został wprowadzony na rynek w celu leczenia pacjentów z wariantami patogennymi w genie SOD1 (ALS-SOD1), jacifusen zaś – z wariantami w genie FUS1,2. Prowadzone są badania kliniczne nad produktami leczniczymi przeznaczonymi do terapii ALS-C9orf72 i modyfikującymi działanie czynników ryzyka ALS (takich jak pośrednia liczba powtórzeń tripletu cytozyna–adenina–guanina [CAG] w genie ATXN2)3. Pojawiło się w związku z tym rosnące oczekiwanie chorych z ALS i ich rodzin dotyczące ustalenia genetycznej przyczyny choroby, co jest stosunkowo nowym zjawiskiem. Zrozumienie przez neurologa zawiłości diagnostyki genetycznej ALS jest niezbędne, by we właściwy sposób ukierunkować tę diagnostykę, a także wiedzieć, w jaki sposób omówić z pacjentem wyniki testu genetycznego.
Dowody na genetyczne podłoże stwardnienia zanikowego bocznego
Stwardnienie zanikowe boczne po raz pierwszy opisał Jean-Baptiste Charcot pod koniec XIX w. – od tego czasu prowadzono prace nad anatomią patologiczną schorzenia. W książce „Choroby nerwów obwodowych. Choroby rdzenia kręgowego” z 1906 r. Stanisław Orłowski zauważył: „Etiologia cierpienia wyświetlona nie jest. W pewnej dość znacznej części przypadków wykazać można usposobienie neuropatyczne wrodzone, dziedziczność cierpienia bezpośrednia spostrzegana była wyjątkowo rzadko”4.
Obecnie wiemy, że 7-10% pacjentów z ALS ma wywiad rodzinny obciążony chorobą neuronu ruchowego5 – w piśmiennictwie określano tę populację mianem chorych z rodzinnym ALS (fALS – familial ALS), w odróżnieniu od tych z nieobciążonym wywiadem rodzinny...
