Metamorfopsje są to zaburzenia postrzegania wzrokowego przedmiotów lub osób ograniczone do jednego aspektu, tak że widziany obiekt jest nadal rozpoznawalny. Postrzegane przedmioty zdają się mieć właściwości odmienne od rzeczywistych, znajdować się w innym miejscu, jarzyć bądź mienić kolorami. Do specyficznych zespołów objawów związanych ze zjawiskiem metamorfopsji należą m.in. prozopagnozja i zespół Alicji w Krainie Czarów.

Definicja

Do metamorfopsji wzrokowych zalicza się:

• zmianę wielkości postrzeganych przedmiotów: zwiększenie (makropsja) lub zmniejszenie (mikropsja)
• zmianę odległości obrazu wzrokowego – oddalanie (telopsja) lub przybliżanie (pelopsja)
• mienienie się obrazu wzrokowego
• zwielokrotnienie obrazów wzrokowych, wydłużenie jednego z wymiarów, zmniejszenie innego (perseweracja wzrokowa)
• zmiany barw przedmiotów lub widzenie jednobarwne
• występowanie braków w konturach przedmiotów.

Do metamorfopsji wzrokowych zalicza się również zaburzenia odbioru emocjonalnego postrzeganych przedmiotów na osi:

• nieskończenie piękne, doskonałe – zwykłe, banalne
• mające ogromne znaczenie wewnętrzne, pełne treści – bez znaczenia, puste
• znane, swojskie – nieznane, obce, dziwne.¹

Przeciwieństwo metamorfopsji stanowią halucynacje, czyli omamy. Są to wyobrażenia wzrokowe, które powstają bez udziału bodźców zewnętrznych i dają wrażenie realności.

Podstawy anatomiczne

Występowanie metamorfopsji wzrokowych rzadko wiąże się z uszkodzeniem o jednoznacznie ustalonej lokalizacji. W literaturze neurologicznej i neuropsychologicznej wymienia się możliwe obszary ośrodkowego układu nerwowego, które biorą udział w transmisji, modalności i analizie bodźców wzrokowych. Należą do nich korowe ośrodki płatów potylicznych, włókna drogi wzrokowej, połączenia w obrębie płatów skroniowych, połączenia na styku ciemieniowo-skroniowym i potyliczno-skroniowym oraz komisuralne włókna ciała modzelowatego. Uszkodzenie jednego lub kilku z tych obszarów może prowadzić do wystąpienia zaburzeń postrzegania wzrokowego, dlatego pojawienie się u chorego wspomnianych wyżej objawów powinno skłaniać do wdrożenia diagnostyki neurologicznej. Najczęstszym podłożem tych zaburzeń są guzy mózgu – gwiaździaki, skąpodrzewiaki, niskozróżnicowane glejaki lub guzy przerzutowe. Napady psychosensoryczne pod postacią zaburzeń postrzegania opisał już w XIX w. John Hughlings-Jackson pod nazwą „dreamy states”. Pacjenci z guzem płata skroniowego mogą doznawać napadowych zjawisk wzrokowych w postaci błysków, mroczków, złożonych obrazów osób, przedmiotów czy widoków.²