Leczenie zachowawcze zeza rozbieżnego okresowego

dr hab. n. med. Lidia Puchalska-Niedbał

II Katedra i Klinika Okulistyki Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie

Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Lidia Puchalska-Niedbał, II Katedra i Klinika Okulistyki Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, al. Powstańców Wielkopolskich 72, 71-899 Szczecin, e-mail: lidianiedbal@tlen.pl

  • Do metod leczenia zachowawczego zeza rozbieżnego okresowego można zaliczyć: obserwację, zakrywanie oka, terapię z użyciem soczewek o wartościach minusowych, pryzmaty, terapię widzenia
  • Różnica w wielkości odchylenia przy fiksacji na różne odległości powinna być traktowana jako wskaźnik do określenia typu zeza

Zez rozbieżny okresowy (egzotropia okresowa) to stan między egzoforią (ukryty zez rozbieżny) a egzotropią (jawny zez rozbieżny), w którym pacjenci mają zdolność kontrolowania rozbieżnego ustawiania oczu za pomocą mechanizmów fuzyjnych. Egzotropia okresowa jest najczęstszą postacią egzotropii dziecięcej1,2, częstość jej występowania wynosi 0,12-3,9% w zależności od populacji3-5, przeważa u płci żeńskiej6.

Naturalny przebieg tego typu zeza jest nie do końca wyjaśniony ze względu na niewielką liczbę badań, najczęściej retrospektywnych, dotyczących głównie nieleczonego zeza rozbieżnego okresowego. U niektórych pacjentów stan egzoforii ulega progresji w kierunku egzotropii okresowej, a nawet może przyjąć formę egzotropii stabilnej.

Okresowe rozbieżne odchylenia oka w pierwszej kolejności pojawiają się przy patrzeniu w dal, później przy fiksacji do bliży. Może to być związane z osłabieniem tonicznej konwergencji wraz z wiekiem, a także z utratą siły akomodacji i powiększaniem rozmiarów oczodołu (zanik tkanki tłuszczowej). Nie każda egzotropia okresowa ulega progresji, w niektórych przypadkach pozostaje stabilna przez wiele lat, a nawet obserwuje się poprawę.

Patologiczne mechanizmy okresowej egzotropii

Nieprawidłowej pozycji oka mogą sprzyjać czynniki anatomiczne i mechaniczne (kształt, rozmiar gałki ocznej i oczodołu, funkcjonowanie mięśni okoruchowych i ich przyczepów, długość i elastyczność ścięgien). Pojawienie się okresowo rozbieżnego uciekania oka czy wystąpienie stałego zeza rozbieżnego może być wynikiem zaburzenia rozwoju widzenia obuocznego lub utracenia wcześniej posiadanego.

Przyczyn egzotropii okresowej może być kilka, np. sensoryczna i/lub motoryczna, obwodowa i/lub centralna.

Przyczyna sensoryczna

Każde zaburzenie widzenia (anizometropia, ametropia) ma wpływ na rozwój neuronów obuocznych, a tym samym może upośledzić rozwój fuzji7. Nieprawidłowa percepcja wzrokowa zaburzy proces kształtowania widzenia obuocznego. Prawidłowy proces tworzenia normalnego widzenia obuocznego8,9 zaczyna się od momentu, gdy system wzrokowy stanie się zdolny do reagowania na światło, wówczas aktywność wywołana innymi zmysłami stabilizuje powstające połączenia wzrokowe i je udoskonala10. Wzory połączeń synaptycznych w systemie widzenia są niezwykle precyzyjne, dyktują właściwości pola recepcyjnego poszczególnych neuronów wzrokowych i ostatecznie określają jakość percepcji wzrokowej.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Nieprawidłowa aktywność neuronów konwergencji i nieprawidłowa kontrola korowa

Specyficzne neurony konwergencji zostały zidentyfikowane w środkowym tworze siatkowatym pnia mózgu. Utrata aktywności neuronów konwergencji, przedwczesna apoptoza, postępująca degeneracja neuronów lub aksonów [...]

Fuzja

Fuzja obuoczna (motoryczna i sensoryczna) to zdolność mózgu do syntezy obrazów z obu siatkówek, stanowiąca złożoną aktywność mózgu20. Powstaje stopniowo od piątego miesiąca [...]

Typy zeza rozbieżnego okresowego

Do typów zeza rozbieżnego okresowego należą:

Decyzja dotycząca wyboru leczenia

Skargi zgłaszane przez pacjenta są głównym czynnikiem decydującym o podjęciu leczenia. Jeśli wielkość odchylenia pozostaje stabilna i jest dobrze kontrolowana oraz występuje stereopsja, [...]

Podsumowanie

Zez rozbieżny okresowy (egzotropia okresowa) to powszechna forma dziecięcej egzotropii o niejasnej historii naturalnej. Eksces dywergencji jest typowy dla okresowego zeza rozbieżnego, [...]

Do góry