Lokalizacja płynu w siatkówce a jej wpływ na ostrość wzroku w przebiegu wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem
dr hab. n. med. Anna Matysik-Woźniak, prof. UM
lek. Aleksandra Czarnek-Chudzik
prof. dr hab. n. med. Robert Rejdak
- Przedstawienie aktualnej wiedzy dotyczącej wpływu lokalizacji płynu w siatkówce na ostrość wzroku
- Charakterystyka płynu w AMD zlokalizowanego śródsiatkówkowo, podsiatkówkowo, pod RPE
- Ocena płynu, wielkości zajmowanego obszaru i składu jako istotne wskazówki diagnostyczne i terapeutyczne
Siatkówka położona między nabłonkiem barwnikowym (RPE – retinal pigment epithelium) a błoną graniczną wewnętrzną (ILM – internal limiting membrane) zbudowana jest z 10 warstw ułożonych w regularny sposób i pozbawionych przestrzeni płynowych1. Niezaburzona budowa histologiczna jest niezbędna do prawidłowego widzenia. Zmiany morfologiczne siatkówki pojawiają się zwykle przed pogorszeniem wzroku. Obecność jakiegokolwiek płynu w siatkówce jest objawem patologicznym. Gromadzenie się płynu może mieć różną przyczynę. Stąd płyn nie jest objawem specyficznym i występuje w wielu jednostkach chorobowych, np. w:
- postaci wysiękowej i suchej zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem (AMD – age-related macular degeneration)
- cukrzycowym obrzęku plamki
- zakrzepach żył siatkówki
- centralnej surowiczej chorioretinopatii
- zapaleniach błony naczyniowej
- guzach
- zespole kopulastej plamki.
Dlatego w razie stwierdzenia płynu należy przeprowadzać dokładną diagnostykę różnicową z wykorzystaniem obrazowania multimodalnego oraz innych badań dodatkowych. Warto zauważyć, że morfologia siatkówki dostarcza więcej informacji niż badanie ostrości wzroku czy centralna grubość siatkówki, które nie muszą korelować z całkowitą ilością płynu w siatkówce. W optycznej koherentnej tomografii (OCT – optical coherence tomography) – badaniu najbardziej przydatnym w ocenie płynu, jest on widoczny jako hiporefleksyjne, ciemniejsze przestrzenie. Charakteryzując płyn i jego znaczenie, należy brać pod uwagę lokalizację w określonych warstwach siatkówki lub pomiędzy nimi, a także objętość, wielkość zajętego obszaru i położenie względem dołka, dynamikę (szczególnie przy ocenie odpowiedzi na terapię), skład (np. domieszka włóknika, krwi) oraz obecność innych biomarkerów istotnych rokowniczo. Konieczna jest wnikliwa analiza całego obszaru badanej siatkówki, a nie pojedynczego skanu B-OCT. Płyn jest obecnie przedmiotem badań prowadzonych z zastosowaniem sztucznej inteligencji, dzięki którym można określić całkowitą jego ilość w siatkówce, z uwzględnieniem różnej lokalizacji. Pozwoli to w przyszłości lepiej poznać związek między płynem a ostrością wzroku (np. automatyczny algorytm Vienna fluid monitor) w określonych jednostkach chorobowych, a także ułatwi prowadzenie spersonalizowanej terapii2,3.
