Pełzakowe zapalenie rogówki oka (AK – Acanthamoeba keratitis) wywołane jest przez pierwotniaki z rodzaju Acanthamoeba. Występuje ono najczęściej u osób immunokompetentnych. Opisywane przypadki dotyczą głównie użytkowników soczewek kontaktowych, zwłaszcza gdy do ich przemywania używa się wody wodociągowej, oraz pacjentów z mechanicznym uszkodzeniem rogówki oka. Zmiany dotyczą zwykle jednego oka i mogą prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Charakterystycznymi objawami AK są:

• silny ból oka
• zaburzenie widzenia
• fotofobia
• zaczerwienienie oka
• uczucie ciała obcego
• pierścieniowaty naciek w centralnej części rogówki połączone z zanikiem keratocytów.

Pełzakowe zapalenie rogówki oka ma charakter nawracający ze względu na obecność cyst pierwotniaków opornych na wiele czynników zarówno fizycznych, jak i chemicznych. W diagnostyce inwazji wykorzystuje się badanie zeskrobiny rogówki z zastosowaniem różnych technik barwienia, mikroskopii konfokalnej, metod hodowlanych, immunofluore­scencji i molekularnych. W leczeniu wykorzystuje się chlor­heksydynę, polinoksynę B, neomycynę, propamidynę, paromo­­mycynę, klotrimazol i itrakonazol. Szybka diagnostyka i odpowiednie leczenie może przywrócić prawidłowe funkcjonowanie gałki ocznej. Jednak do tej pory nie opracowano w pełni skutecznej metody leczenia, a patogeneza zarażenia Acanthamoeba spp. ciągle jest obiektem badań.

Kosmopolityczne pełzaki z rodzaju Acanthamoeba to amfizoiczne pierwotniaki prowadzące zarówno wolno żyjący, jak i pasożytniczy tryb życia. Występują powszechnie w środowisku. Po wniknięciu do organizmu człowieka pełzaki te mogą wywołać:

• ziarniniakowe zapalenie mózgu (GAE – encephalitis amoe­bica granulomatosa)
• pełzakowe zapalenie rogówki oka (AK – Acanthamoeba keratitis)
• zapalenie płuc (AP – Acanthamoeba pneumonia)
• rozsiana postać akantamebozy (DA – disseminated acanthamoebiasis).

Na inwazję Acanthamoeba spp. mogą być także narażone inne narządy, w tym skóra, szpik kostny, wątroba, trzustka czy nerki. Dotyczące tego przypadki opisywane były zarówno u pacjentów z obniżonym poziomem odporności, jak i u osób immunokompetentnych. Pełzakowe zapalenie rogówki oka jest postępującym stanem potencjalnie zagrażającym trwałą utratą wzroku, występuje najczęściej u osób stosujących soczewki kontaktowe oraz pacjentów z mechanicznym uszko­dzeniem rogówki oka¹. Wczesne i ostateczne laboratoryjne rozpoznanie zapalenia rogówki wywołanego przez Acanthamoeba spp. i szybkie rozpoczęcie odpowiedniego leczenia ma zasadnicze znaczenie dla dobrego rokowania klinicz­nego.