Decyzja o kwalifikacji pacjenta z zezem do leczenia operacyjnego nadal stanowi duże wyzwanie w praktyce okulistycznej i ortoptycznej. Wynika to z wielu mitów, które upowszechniły się w myśleniu specjalistów. Często operacja zeza postrzegana jest jako ostateczny element leczenia tej choroby. Nierzadko też nadużywana jest terapia zachowawcza w postaci ćwiczeń ortoptycznych lub optometrycznych, które – zważywszy na specyfikę wielu postaci zeza – nie mogą zasadniczo wpłynąć na stan choroby zezowej u dziecka ani na stałą poprawę parametrów widzenia obuocznego (BSV – binocular single vision). Postawienie właściwego rozpoznania oraz znajomość wskazań do zabiegu operacyjnego zeza znacząco skróci proces leczenia dziecka oraz ograniczy rozwój wielu patomechanizmów, które powstają w konsek­wencji nieprawidłowego leczenia.

Zez towarzyszący jest opisywany jako równe odchylenie osi widzenia przy fiksacji okiem dominującym oraz niedominującym. Przed podjęciem decyzji o skierowaniu na zabieg operacyjny zeza towarzyszącego należy postawić rozpoznanie poparte szczegółowym wywiadem oraz badaniami ortoptycznym i okulistycznym. Następnymi krokami są dobór właściwej korekcji okularowej, ocena potencjału do fuzji oraz poziomu rozwinięcia widzenia obuocznego, a także określenie ostrości wzroku każdym okiem oddzielnie, aby wykluczyć obecność niedowidzenia.

Kwalifikując do zabiegu operacyjnego pacjenta z zezem, należy mieć na uwadze cztery główne wskazania: troskę o BSV, nasilenie objawów astenopijnych, obecność wyrównawczego ustawienia głowy (WUG) oraz aspekt psychospołeczny.

Główne wskazania do leczenia operacyjnego zeza

Widzenie obuoczne

Rokowanie dotyczące obecności BSV w przebiegu choroby zezowej jest ściśle powiązane z wiekiem, w którym pojawił się zez, czasem, w którym występował, oraz rodzajem odchylenia. Im młodsze jest dziecko, u którego rozwija się choroba zezowa, tym mniejsze są po operacji szanse na uzyskanie widzenia stereoskopowego, a często podstawowej współpracy między oczami. W przebiegu zeza pojawia się bowiem konfuzja, a następnie supresja, a u starszych dzieci oraz u dorosłych najczęściej obserwuje się dwojenie w trakcie zezowania. Lepsze rokowania występują w zezach okresowych oraz rozbieżnych i rzadziej w tych przypadkach rozwija się niedowidzenie. Okresem granicznym, po którym z zasady nie występuje niedowidzenie, jest mniej więcej 6 r.ż.