Okiem patomorfologa
Badanie śródoperacyjne – korzyści i ograniczenia
Prof. dr hab. med. Anna Nasierowska-Guttmejer
Badania śródoperacyjne określane terminami „doraźne” lub „intra” należą do trudnych procedur patomorfologicznych polegających na ocenie makroskopowej materiału tkankowego lub badaniu mikroskopowym wycinka opracowanego w formie preparatu mrożonego. Niekiedy diagnozie tej podlegają także preparaty cytologiczne. Badanie doraźne wykonywane jest w czasie operacji. Powinno trwać od 20 do 30 minut od momentu dostarczenia materiału do zakładu patomorfologii. Wyposażenie zakładu patomorfologicznego lub pracowni histopatologicznej wykonującej badania śródoperacyjne wymaga dodatkowego, poza podstawowym, wyposażenia w kriostat (aparat do mrożenia preparatów), zestaw do barwienia hematoksyliną i eozyną oraz mikroskop i ewentualnie skaner, komputer z dostępem do internetu w sytuacji wykorzystania telepatologii (przekazywania zdygitalizowanych obrazów mikroskopowych na odległość). Kluczowym ogniwem jest jednak doświadczony patomorfolog, ekspert w dziedzinie, której dotyczą badania.
Warunki wykonania i przebieg badania śródoperacyjnego
W przebiegu badania śródoperacyjnego należy wyróżnić następujące etapy:
1. Pobranie reprezentatywnego materiału tkankowego od pacjenta.
2. Dostarczenie do zakładu patomorfologii świeżego materiału nieutrwalonego w formalinie.
3. Wykonanie badania makroskopowego z pobraniem reprezentatywnego wycinka do badania mikroskopowego lub zakończenie badania na ocenie makroskopowej i odstąpienie od badania mikroskopowego w uzasadnionych przypadkach.
4. Zamrożenie wycinka w kriostacie do temperatury poniżej 20°C (optymalnie -22°C).
5. Wykonanie z zamrożonego fragmentu tkanki preparatu mikroskopowego barwionego hematoksyliną i eozyną przyspieszoną techniką.
6. Ustalenie diagnozy patomorfologicznej.
7. Bezzwłoczne powiadomienie o wyniku lekarza zlecającego badanie.
8. Wydanie wyniku badania.
Opisana wyżej procedura badania śródoperacyjnego winna mieścić się w czasie ok. 30 min. Okres ten może być adekwatnie wydłużony, jeśli od jednego chorego kilkakrotnie pobierany jest materiał w czasie jednego badania śródoperacyjnego.
Kto i gdzie wykonuje badanie śródoperacyjne?
Szybkość wykonania badania oraz prawidłowa diagnoza śródoperacyjna zależą w dużej mierze od dobrej współpracy między patomorfologiem a chirurgiem oraz zabezpieczeniem/zapewnieniem miejsca wykonywania badania śródoperacyjnego w sąsiedztwie bloku operacyjnego. Kluczową sprawą jest czas, jaki upływa od momentu pobrania materiału od chorego a otrzymaniem wyniku patomorfologicznego będącego podstawą do śródoperacyjnych decyzji terapeutycznych. Optymalną niekiedy sytuacją jest obecność patomorfologa na sali operacyjnej podczas pobierania materiału tkankowego do oceny w trybie „intra”.
