Terapie przełomowe
Leki immunomodulujące w terapii szpiczaka plazmocytowego
Prof. dr hab. med. Anna Dmoszyńska
Talidomid i jego analogi: lenalidomid, pomalidomid i CC-122, należą do grupy leków immunomodulujących (IMiDs – immunomodulatory drugs). Trzy pierwsze leki tej grupy stanowią obecnie standard leczenia zarówno opornych/nawrotowych postaci szpiczaka (RRMM – refractory/relapsed multiple myeloma) jak i chorych z nowo rozpoznaną chorobą (NDMM – newly diagnosed multiple myeloma). Stosowane są zarówno u młodszych chorych będących kandydatami do wysoko dawkowanej chemioterapii i transplantacji komórek krwiotwórczych, jak i u chorych niekwalifikujących się do takiej procedury. Leczenie lenalidomidem zalecane jest również w terapii podtrzymującej. Pomalidomid, lek trzeciej generacji, stosowany jest obecnie u chorych z oporną/nawrotową postacią szpiczaka, w tym opornych na leczenie bortezomibem i lenalidomidem. Wprowadzenie nowych leków, w tym IMiDs, do terapii szpiczaka przyczyniło się do wydłużenia czasu wolnego od progresji choroby i czasu całkowitego przeżycia. Plejotropowy mechanizm działania tych leków spowodował ich stosowanie również w innych chorobach onkohematologicznych.
Leki immunomodulujące to grupa leków o odmiennym od cytostatyków mechanizmie działania, które od kilkunastu lat stosowane są w leczeniu nowotworów układu krwiotwórczego. Pierwszy z tej grupy był talidomid, lek, którego pierwotna aplikacja zakończyła się niezwykle dramatycznie, a który po latach pokazał zupełnie nowe właściwości, wracając triumfalnie najpierw do terapii szpiczaka plazmocytowego, a następnie do leczenia innych nowotworów.[1] To, co było katastrofą dla kobiet w ciąży, okazało się niezwykle cenne początkowo dla chorych na guzowatą postać trądu, a następnie dla chorych z oporną, nawrotową postacią szpiczaka. Od pierwszej publikacji o skuteczności talidomidu minęło 17 lat.[2] W Polsce również mamy bogate, kilkunastoletnie doświadczenie ze stosowaniem tego leku.[3] Na temat talidomidu opublikowano wiele prac, dlatego w tym przeglądzie leków immunomodulujących przedstawię nowe analogi talidomidu: lenalidomid i pomalidomid, które zostały zsyntetyzowane w celu zmniejszenia działań niepożądanych związanych ze stosowaniem talidomidu i które uzyskały już pozytywną rekomendację zarówno amerykańskiej Agencji ds. Żywności i Leków (ang. Food and Drug Administration – FDA), jak i europejskiej Agencji ds. Leków (European Medicine Agency – EMA).
Podstawowa struktura talidomidu składa się z dwóch pierścieni: ftalimidomidowego i glutarymidowego. Lenalidomid i pomalidomid są bardzo podobne w strukturze do talidomidu, natomiast łańcuch ftalimidowy w CC-122 różni się strukturalnie, co wpływa n...
