Rak tarczycy to nowotwór złośliwy najczęściej wywodzący się z komórek pęcherzykowych tarczycy, tzw. tyreocytów. Wyróżniamy kilka rodzajów raka tarczycy. Rak brodawkowaty występuje najczęściej. Stanowi 50-60 proc. wszystkich raków tarczycy, a atakuje między 10. a 60. r.ż. Zazwyczaj rozwija się wolno, ale zdarza się, że z upływem czasu choroba przyspiesza i jej przebieg jest dynamiczny. Rak pęcherzykowy występuje w różnym wieku, także u ludzi bardzo młodych. Ten typ nowotworu stanowi 20-30 proc. wszystkich raków tarczycy i częściej rozwija się u kobiet po 40. r.ż. Rak anaplastyczny to niezwykle złośliwa forma raka tarczycy. Rozwija się bardzo szybko. Atakuje najczęściej ludzi starszych i stanowi około 5-10 proc. wszystkich raków tarczycy. Rak rdzeniasty w 15 proc. przypadków występuje rodzinnie. Choroba rozwija się najczęściej u osób po 45. r.ż., ale przy obciążeniu rodzinnym może się ujawnić przed 35. r.ż. Wśród rzadkich nowotworów tarczycy należy wymienić chłoniaki, które stanowią 2-4 proc. wszystkich nowotworów złośliwych gruczołu tarczowego.

Jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka tarczycy?

Do czynników rozwoju raka tarczycy zaliczamy:

• niedobór lub nadmiar jodu w diecie – wprowadzenie do spożycia jodowanej soli kuchennej w znaczny sposób zmniejszyło niedobory jodu w diecie;
• promieniowanie jonizujące, np. radioterapia obszaru szyi w dzieciństwie lub badanie tomografii komputerowej oraz przedmioty codziennego użytku, np. monitory, zegarki, przyrządy pomiarowe oraz farby.

Dlaczego rak tarczycy częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn?

Kobiety chorują trzykrotnie częściej niż mężczyźni. Największa różnica występuje między 20. a 50. r.ż., natomiast po 70. r.ż. zanika. Większość nowotworów rozwija się na podłożu wcześniej występującego wola guzkowego tarczycy, które diagnozuje się znacznie częściej u płci żeńskiej.

Jakie są objawy?

Wcześnie rozpoznany rak tarczycy bardzo często nie daje specyficznych objawów poza obecnością guzka, który jest twardy, nieruchomy i niebolesny. W zaawansowanym stadium choroby mogą wystąpić:

• szybki wzrost guza,
• chrypka – objaw naciekania krtani,
• problemy z oddychaniem lub przełykaniem,
• ból i duszność (w raku anaplastycznym),
• wzrost obwodu szyi spowodowany powiększeniem gruczołu tarczowego oraz węzłów chłonnych szyi,
• bóle kości i złamania patologiczne przy przerzutach do kości.

Rakowi rdzeniastemu mogą towarzyszyć objawy ogólne, takie jak: uporczywa biegunka, zaczerwienienie twarzy, chudnięcie.

Jak się rozpoznaje chorobę?

Podstawą rozpoznania nowotworu tarczycy jest badanie cytologiczne i histologiczne. W celu uzyskania materiału cytologicznego wykonuje się BAC (biopsja aspiracyjna cienkoigłowa) pod kontrolą USG zmian ogniskowych, czyli nieprawidłowych guzków w obrębie tarczycy. W przypadku podejrzenia złośliwego charakteru zmiany konieczne jest badanie histologiczne, czyli oglądanie tkanki pod mikroskopem. Pomocniczymi badaniami są: scyntygrafia z użyciem jodu, która polega na uzyskiwaniu obrazu tarczycy i ewentualnych przerzutów nowotworowych, a także tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, pozytonowa tomografia emisyjna oraz badania laboratoryjne (m.in. oznaczenie stężenia tyreoglobuliny lub kalcytoniny).

Co robić w przypadku rozpoznania wola guzkowego?

Należy oznaczyć stężenie tyreotropiny (TSH) oraz rozważyć wykonanie BAC pod kontrolą USG. Lekarz może podjąć decyzję o:

• leczeniu operacyjnym – gdy na podstawie badań diagnostycznych nie można wykluczyć raka tarczycy; gdy wole ma objętość >60 ml i uciska drogi oddechowe; gdy powiększona tarczyca sięga za mostek (tzw. wole zamostkowe);
• obserwacji – w przypadku gdy nie ma wskazań do leczenia operacyjnego;
• próbie leczenia hormonami tarczycy – w wybranych przypadkach, zwłaszcza przy niewielkim powiększeniu tarczycy u osób młodych.

Jak się leczy chorobę?

Podstawową metodą leczenia raka tarczycy jest całkowite usunięcie tarczycy, któremu zwykle towarzyszy wycięcie okolicznych węzłów chłonnych szyjnych. W przypadku chorych bez przerzutów do innych narządów w ciągu trzech miesięcy od operacji wycięcia tarczycy przeprowadza się uzupełniające leczenie jodem promieniotwórczym. Jego celem jest zniszczenie pozostałych komórek nowotworowych w loży tarczycy, węzłach chłonnych oraz zniszczenie resztek prawidłowego gruczołu tarczowego.

W przypadku stwierdzenia przerzutów do płuc po radykalnym wycięciu tarczycy również stosuje się leczenie jodem promieniotwórczym, dzięki czemu można osiągnąć remisję lub długoletnią stabilizację choroby. U chorych z nieoperacyjnym rakiem tarczycy, wznową miejscową lub przerzutami odległymi, np. do kości, stosuje się leczenie paliatywne jodem promieniotwórczym w celu zmniejszenia objętości i spowolnienia wzrostu nowotworu oraz złagodzenia objawów, np. bólu. Radioterapia nie jest postępowaniem rutynowym w przypadku raków brodawkowatego i pęcherzykowego, gdyż nie są one wrażliwe na promieniowanie. Chemioterapia nie jest skuteczna. Jedynym obecnie stosowanym leczeniem systemowym w przypadku nieoperacyjnego raka rdzeniastego są leki celowane (inhibitory kinazy tyrozynowej).

Czy chorobę można wyleczyć?

Rokowanie w przypadku raków zróżnicowanych (brodawkowatego i pęcherzykowego) jest dobre – w najniższym stopniu zaawansowania (T1) wyleczalność sięga 100 proc. W stadiach bardziej zaawansowanych (T2-T3) 10 lat przeżywa ok. 80-90 proc. chorych, natomiast w przypadkach najbardziej zaawansowanych ok. 60 proc.