Temat numeru
Rak szyjki macicy – diagnostyka i leczenie
lek. Jakub Dobroch
lek. Marta Baczewska
dr hab. n. med. Paweł Knapp
- Kwalifikacja do szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV) – kiedy i dla kogo?
- Profilaktyka wtórna raka szyjki macicy – nie tylko cytologia
- Nieprawidłowy wynik badania przesiewowego – co dalej?
- Możliwości leczenia skojarzonego raka szyjki macicy – omówienie polskich i europejskich wytycznych postępowania
- Powikłania leczenia nowotworów ginekologicznych – rola opieki wielodyscyplinarnej w terapii wspomagającej
Rak szyjki macicy – epidemiologia i patogeneza
Rak szyjki macicy (RSM) jest najczęstszym nowotworem narządu rodnego na świecie. Z powodu RSM co roku umiera ponad ćwierć miliona kobiet, przede wszystkim z krajów o niskich dochodach1. W Europie i Stanach Zjednoczonych, ze względu na powszechny dostęp do programów profilaktyki oraz wczesnego wykrywania raka, zarówno zapadalność, jak i śmiertelność od kilkudziesięciu lat wykazują tendencję spadkową2. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów (KRN), w 2010 r. w Polsce stwierdzono ponad 3000 nowych przypadków RSM. Największe ryzyko zachorowania dotyczy pacjentek między 45 a 65 r.ż.
Wspomniane programy profilaktyczne mogły zostać opracowane i wdrożone dzięki bardzo dobrze poznanej patogenezie RSM związanej z zakażeniem onkogennymi typami wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV – Human papillomavirus). Opisanie infekcyjnego podłoża choroby pozwoliło na stworzenie skutecznych szczepień ochronnych przeciwko HPV stosowanych w profilaktyce pierwotnej1. Poza zakażeniem HPV do czynników ryzyka RSM zalicza się m.in. palenie papierosów, wielorództwo i przebycie chorób przenoszonych drogą płciową oraz czynniki sprzyjające zwiększonej ekspozycji na zakażenie HPV – wczesną inicjację seksualną, licznych partnerów seksualnych, stosowanie doustnej antykoncepcji hormonalnej3.
Profilaktyka nowotworów szyjki macicy
Profilaktyka odgrywa ogromną rolę w redukcji zachorowalności na RSM. Dzięki dostępności nieskomplikowanego, taniego testu w postaci pobrania cytologicznego rozmazu z części pochwowej szyjki macicy możliwe było wprowadzenie badań przesiewowych na szeroką skalę w wielu państwach. W ostatnich latach dokonano znaczących postępów w diagnostyce molekularnej. Do praktyki klinicznej wdrożono testy opierające się na reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR – polymerase chain reaction) wykrywające obecność DNA lub mRNA wirusa. Zarówno cytologia, jak i testy oparte na PCR spełniają założenia profilaktyki wtórnej – i co oczywiste, mają na celu wykrycie istniejących w momencie badania zmian dotyczących zarówno nabłonka wielowarstwowego płaskiego, jak i gruczołowego szyjki macicy. Prewencję RSM wyróżnia na tle pozostałych chorób nowotworowych możliwość przeprowadzenia szczepień ochronnych przeciwko HPV. Powszechny dostęp do tej formy profilaktyki pierwotnej może doprowadzić w perspektywie kilkunastu lat do marginalizacji zachorowalności na RSM w Europie.
