Koanalgetyki, czyli leki uzupełniające, są stosowane w farmakoterapii bólu w celu potencjalizacji efektu działania analgetyków, uzupełnienia ich działania o dodatkowe mechanizmy farmakodynamiczne, szczególnie przydatne w zwalczaniu bólu z komponentem neuropatycznym. Ponadto koanalgetyki wykorzystywane są w celu zwalczania objawów niepożądanych innych grup leków stosowanych w leczeniu bólu. W praktyce klinicznej z grupy koanalgetyków najczęściej stosowane są leki przeciwdrgawkowe, leki przeciwdepresyjne, antagoniści receptora NMDA (N-methyl-D-aspartate), a także leki miejscowo znieczulające i kalcytonina.

Podczas podejmowania decyzji o zastosowaniu leków z tej grupy należy zawsze wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia charakterystycznych dla nich objawów niepożądanych, a także pamiętać o potencjalnych interakcjach z innymi jednocześnie stosowanymi lekami. W leczeniu bólu przewlekłego często jako koanalgetyki stosowane są leki przeciwdepresyjne. Są one skuteczne zarówno w leczeniu bólu neuropatycznego, jak i przewlekłego bólu receptorowego z towarzyszącą depresją. Leki przeciwdepresyjne ponadto stosowane łącznie z lekami opioidowymi potencjalizują analgezję opioidową, zmniejszają napięcie mięśni i mają działanie przeciwlękowe.

Leki przeciwdepresyjne

Leki przeciwdepresyjne są wskazane w leczeniu bólu neuropatycznego, a także w sytuacjach, kiedy ból współistnieje z depresją. Z uwagi na efekt hamujący wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny wzmacniają one działanie układu antynocyceptywnego zstępującego, wykazując synergizm działania, szczególnie z analgetykami opioidowymi. Oprócz potencjalizacji analgezji opioidowej wykazują także działanie zmniejszające napięcie mięśni i przeciwlękowe. Hamowanie wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny ze szczeliny synaptycznej – oprócz hamowania procesów nocycepcji na poziomie rdzenia kręgowego – wpływa hamująco na kanały sodowe, a także na procesy aktywacji receptorów NMDA. W leczeniu bólu neuropatycznego z tej grupy leków najczęściej stosowane są trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD), szczególnie amitryptylina i doksepina, przy czym ta ostatnia wyłącznie w postaci preparatów miejscowych, takich jak żele, kremy z 5% doksepiną oraz inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI – serotonin norepinephrine reuptake inhibitors). U pacjentów z bólem neuropatycznym lub bólem mieszanym nie mogą być stosowane leki z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI – selective serotonin reuptake inhibitors) z uwagi na znaczne ryzyko promowania nocycepcji. Serotonina na obwodzie wykazuje działanie probólowe, ponadto w uszkodzonych neuronach może doprowadzać do nasilenia przekaźnictwa bólu.