Psychoonkologia
Rekomendacje dotyczące zastosowania psychoterapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu zmęczenia związanego z chorobą nowotworową
mgr Zuzanna Walkowiak
dr n. med. Anna Madej-Michniewicz
dr n. med. Katarzyna Brzeźniakiewicz-Janus
- W artykule przedstawiono rolę oddziaływań psychoterapeutycznych w modalności poznawczo-behawioralnej i ich skuteczność oraz międzynarodowe rekomendacje dotyczące stosowania tych działań na różnych etapach walki z chorobą nowotworową
Podniesienie rangi podmiotowego ujmowania pacjenta zaowocowało stworzeniem w wielu ośrodkach, również w Polsce, zespołów interdyscyplinarnych złożonych nie tylko z lekarzy, pielęgniarek i ratowników medycznych, ale również dietetyka, fizjoterapeuty i wreszcie psychologa, psychoonkologa i psychoterapeuty. Jednym z aspektów choroby nowotworowej i leczenia onkologicznego jest zjawisko zmęczenia z nią związanego (CRF – cancer-related fatigue), którego etiologia jest wieloczynnikowa i które rzutuje zarówno na sferę fizjologiczną, jak i psychologiczną pacjenta.
Psychologiczne aspekty choroby nowotworowej
Nie ulega wątpliwości, że diagnoza choroby nowotworowej stanowi dla każdego człowieka wydarzenie krytyczne, zarówno pod względem biologicznym, jak i psychologicznym. Samo rozpoznanie wywołuje dystres, którego siła zależy od charakteru postawionej diagnozy i wynika ze specyfiki choroby nowotworowej: potencjalnie śmiertelnej i nieuleczalnej o zmiennym i niepewnym rokowaniu, obciążonej cierpieniem, wymagającej nierzadko długotrwałego i obarczonego działaniami niepożądanymi leczenia1.
Przebieg choroby nowotworowej jest wieloetapowy i każde ze stadiów ma swoją odmienną psychologiczną charakterystykę. Pojawienie się pierwszych niepokojących objawów, które skłaniają pacjenta do zgłoszenia się do lekarza, wywołuje lęk związany z charakterem obserwowanych symptomów i oczekiwaniem na wynik postępowania diagnostycznego. Ustalenie rozpoznania, wdrożenie terapii i okres po leczeniu to etapy, w których pacjent może stosować wiele strategii behawioralnych i poznawczych zależnych od konstrukcji osobowości, zarówno takich, które mają charakter przystosowawczy, jak i takich, których dysfunkcjonalność istotnie rzutuje na przebieg choroby. Rozwój współczesnej medycyny umożliwia coraz skuteczniejsze leczenie choroby nowotworowej i minimalizację działań niepożądanych terapii przeciwnowotworowej. Pozytywną tendencją obserwowaną od wielu lat w opiece nad chorym jest zastępowanie dominującego biomedycznego modelu pojmowania pacjenta, który koncentruje się na objawach, schorzeniach, patologiach, przez model holistyczny uwzględniający potrzeby psychiczne pacjenta oraz jego prawo do informacji dostosowanej do indywidualnych możliwości poznawczych.
