Profilaktyka zachorowań

Aktywność fizyczna u pacjentów onkologicznych

dr hab. n. med. Maria Litwiniuk, prof. UMP1
dr n. med. Joanna Kufel-Grabowska2
dr hab. n. KF Sławomir Marszałek3

1Katedra i Zakład Patologii i Profilaktyki Nowotworów, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu

2Katedra i Klinika Onkologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

3Zakład Fizjoterapii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Zakład Fizjoterapii, Zamiejscowy Wydział Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Zakład Fizjoterapii Onkologicznej, Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Maria Litwiniuk, prof. UMP

Katedra i Zakład Patologii i Profilaktyki Nowotworów,

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

ul. Garbary 15, 61-866 Poznań

e-mail: maria.litwiniuk@ump.edu.pl

  • Regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu nowotworów, a odpowiednio dobrana w trakcie leczenia onkologicznego łagodzi niektóre objawy uboczne prowadzonej terapii, działa antydepresyjnie i poprawia jakość życia pacjentów
  • Aktywność fizyczna po przebytym leczeniu onkologicznym zmniejsza ryzyko nawrotu raka piersi, jelita grubego i prostaty
  • Wszyscy pracownicy ochrony zdrowia powinni zachęcać pacjentów do odpowiedniej aktywności fizycznej

Aktywność fizyczna (AF) to zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) każdy ruch ciała wywołany przez mięśnie szkieletowe, który wymaga energii. Regularna aktywność fizyczna sprzyja zachowaniu zdrowia i utrzymaniu organizmu w dobrej formie przez długie lata. Zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu chorób, przede wszystkim sercowo-naczyniowych i cukrzycy typu 2. Zapobiega osteoporozie i wspomaga jej leczenie, zmniejszając tym samym prawdopodobieństwo wystąpienia złamań patologicznych. Dane pochodzące głównie z badań obserwacyjnych wskazują, że regularna aktywność fizyczna zmniejsza również ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów. Jest to niezwykle istotne, ponieważ obserwujemy stały wzrost zachorowań na nowotwory (w 2020 r. stwierdzono na świecie 19,3 miliona nowych zachorowań i blisko 10 milionów zgonów). Każde działanie, które może zmniejszyć ryzyko wystąpienia nowotworu i poprawić wyniki leczenia, jest bardzo istotne zarówno z punktu widzenia jednostki, jak i populacji. Regularna aktywność fizyczna jest jednym z takich działań.

Aktywność fizyczna a ćwiczenia

Aktywność fizyczna to nie tyko zaplanowane czynności, takie jak zorganizowane zajęcia sportowe lub ćwiczenia fizyczne. To pojęcie szersze, obejmujące również codzienną aktywność zawodową bądź prace domowe. Tak więc do AF zalicza się na przykład sprzątanie, rąbanie drewna czy odgarnianie śniegu.

Aktywność fizyczna w profilaktyce nowotworów

Badania związku między aktywnością fizyczną a zdrowiem i zachowaniem zdrowotnym, poparte analizami epidemiologicznymi, rozpoczęły się wraz z opublikowaniem prac Morrisa i wsp. w 1953 r. Problemem metodologicznym porównania różnych analiz jest to, że pomiary intensywności aktywności fizycznej realizowanej m.in. w onkologii wykonywane są w różny sposób. Najczęściej określa się rodzaj wysiłku, czas jego trwania, intensywność (ćwiczenia tlenowe czy beztlenowe), charakter wysiłku – ciągły lub przerywany. Jednocześnie opisuje się ćwiczenia o charakterze siłowym, gibkościowym, koordynacyjnym czy szybkościowym. Chociaż te różnice utrudniają przeprowadzenie metaanaliz, jednoznacznie wykazano, że regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu nowotworów, w tym raka piersi, raka jelita grubego, raka pęcherza moczowego, gruczolakoraka przełyku, raka nerki i żołądka.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Aktywność fizyczna a ćwiczenia

Aktywność fizyczna to nie tyko zaplanowane czynności, takie jak zorganizowane zajęcia sportowe lub ćwiczenia fizyczne. To pojęcie szersze, obejmujące również codzienną [...]

Aktywność fizyczna w profilaktyce nowotworów

Badania związku między aktywnością fizyczną a zdrowiem i zachowaniem zdrowotnym, poparte analizami epidemiologicznymi, rozpoczęły się wraz z opublikowaniem prac Morrisa i [...]

Pomiar aktywności fizycznej

Intensywność wysiłku jest bardzo ważnym czynnikiem, który ma decydujący wpływ zarówno na efekty fizjologiczne, jak i bezpieczeństwo ćwiczeń, szczególnie u pacjentów [...]

Potencjalne mechanizmy odpowiedzialne za korzystny wpływ aktywności fizycznej na ryzyko wystąpienia nowotworów

Aktywność fizyczna działa na organizm wielokierunkowo i dlatego trudno wyodrębnić poszczególne czynniki spośród wzajemnie przenikających się procesów. Na przykład otyłości towarzyszy [...]

Aktywność fizyczna w trakcie leczenia przeciwnowotworowego

Rola aktywności fizycznej nie ogranicza się tylko do prewencji nowotworów. Pojawia się coraz więcej doniesień wskazujących, że odpowiednia aktywność fizyczna powinna [...]

Rola AF po przebytym leczeniu

Wdrożenie aktywności fizycznej po rozpoznaniu choroby nowotworowej zmniejsza ryzyko wznowy i zgonu z powodu raka piersi, jelita grubego i prostaty. W [...]

Rekomendacje dotyczące zalecanej aktywności fizycznej

Zgodnie z nowymi rekomendacjami WHO dorośli (18-64 lata) powinni realizować aktywność fizyczną:

Podsumowanie

Regularna aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu nowotworów. Prowadzona w trakcie leczenia onkologicznego łagodzi uczucie zmęczenia i niektóre objawy niepożądane terapii. [...]
Do góry