prof. dr hab. n. med. Andrzej Kawecki

Jednym z najważniejszych zadań Narodowej Strategii Onkologicznej (NSO) jest opracowanie i upowszechnienie wytycznych postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach. Do tej pory zwykle miały one charakter wybiórczy i były okresowo opracowywane przez towarzystwa naukowe zajmujące się daną dziedziną onkologii, rzadko z uwzględnieniem kompleksowego charakteru diagnostyki i leczenia. Wyjątek stanowiły zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej, które do 2017 r. ukazywały się regularnie co 2 lata i dotyczyły całości onkologii u dorosłych. Mankamentem było, że wytyczne obligujące szpitale i lekarzy do ich rutynowego stosowania nie miały umocowania prawnego. Efektem braku obowiązujących zasad były i są częste przypadki leczenia suboptymalnego realizowanego w sposób nieskoordynowany, bez ustalonego wyjściowo planu postępowania. Niewiele tu zmienia wprowadzony w 2015 r. system konsyliów, według których plan leczenia ma charakter ogólnikowy i nieprecyzyjny. A wiadomo, że i chirurgia, i radioterapia, i leczenie systemowe mogą być – i praktycznie zawsze są – różne, zależnie od typu nowotworu, jego lokalizacji oraz zaawansowania, a także charakterystyki patomorfologicznej i molekularnej oraz czynników predykcyjnych.

Podstawowy cel opracowywanych w ramach NSO wytycznych postępowania to standaryzacja metod diagnostyki i leczenia chorych na nowotwory w skali kraju, co powinno być monitorowane przez system Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO). Warunek jest jeden – muszą to być wytyczne oparte na najbardziej aktualnej wiedzy i obecnie obowiązujących standardach. Dynamika postępu w dziedzinie onkologii wymusza również konieczność aktualizacji zaleceń, która powinna wzorem innych krajów odbywać się co roku.

Większość zaleceń w poszczególnych typach i lokalizacjach nowotworu jest już przygotowana. Opracowanie z udziałem najwybitniejszych w kraju ekspertów w poszczególnych dziedzinach prowadzone było w dwojaki sposób. Niektóre grupy przygotowały autorskie wytyczne opracowane według współcześnie obowiązujących zasad, oparte na danych o wysokich stopniach wiarygodności. Drugim wariantem było opracowanie ich wspólnie z National Comprehensive Cancer Network (NCCN) w ramach współpracy polsko-amerykańskiej. Te zalecenia zostały adaptowane przez wspólne zespoły eksperckie z dostosowaniem do zasad i regulacji obowiązujących w Polsce. Kolejny etap wdrażania to ocena dokonana przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT), a następnie upowszechnienie ich jako uniwersalnych standardów postępowania obowiązujących w opiece onkologicznej w kraju. Przestrzeganie wytycznych będzie, jak wspomniałem, monitorowane w ramach KSO. Przyjęcie takiego rozwiązania wyeliminuje jedną z bolączek obecnego systemu, którą jest przypadkowość w doborze leczenia w następstwie decyzji zespołu leczącego opartych na albo nieaktualnej, albo niepotwierdzonej dowodami wiedzy. A niestety, jest to zjawisko nierzadkie.

Mam nadzieję, że etapy formalne, takie jak opiniowanie przez AOTMiT i decyzje Ministerstwa Zdrowia, nie będą się nadmiernie przedłużały i w najbliższych miesiącach wytyczne staną się ogólnodostępne i obowiązujące. A już w najbliższych tygodniach z opracowaną częścią będzie można się zapoznać na stronie internetowej Narodowego Instytutu Onkologii, który jako wykonawca NSO odpowiadał za ich utworzenie.