Interakcje lek–lek czy lek–dieta mogą z jednej strony mieć charakter korzystny klinicznie, a więc przyczyniać się do poprawy efektywności leczenia, z drugiej zaś negatywny i prowadzić do wzrostu toksyczności lub spadku skuteczności terapii przeciwnowotworowej. Połączenie dwóch czy nawet trzech leków wykazujących np. synergizm działania jest już dziś powszechną praktyką w farmakoterapii wielu chorób, np. nadciśnienia, niewydolności serca, cukrzycy, astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Takie kompilacje pozwalają zredukować dawkę każdego z preparatów do minimum, a więc także ryzyko wywoływanych przez nie działań niepożądanych.

Przyczyny i możliwości wykorzystania interakcji leków przeciwnowotworowych

Wykorzystanie wpływu diety na wchłanianie leków daje spore możliwości modyfikacji jego farmakokinetyki. Podanie preparatu z pokarmem lub na czczo to często sposób na poprawę biodostępności substancji leczniczych, które wykazują niewielki stopień absorpcji. Wykorzystanie mechanizmów interakcji lekowych jest już zatem pewną strategią w opracowywaniu skutecznej terapii wielu chorób, w tym nowotworowych, w celu poprawy biodostępności i tolerancji substancji leczniczych. Biodostępność leku ograniczają jego właściwości fizykochemiczne (np. hydrofilowy charakter, słaba stabilność przy zmiennym pH w przewodzie pokarmowym), a także czynniki fizjologiczne związane z metabolizmem czy aktywnością transporterów białkowych, takich jak glikoproteina P ([P-gp] MDR1, ABCB1), białko oporności raka piersi (BCRP – breast cancer resistant protein). Poprawę farmakokinetyki leku przeciwnowotworowego w wyniku interakcji można uzyskać np. przez zahamowanie aktywności białek transportowych odpowiedzialnych za oporność wielolekową czy ograniczony transport leku przez barierę krew–mózg, a także przez wpływ na enzymy zaangażowane w metabolizm leku¹. Przykładem farmaceutyku o działaniu przeciwnowotworowym, w przypadku którego uzyskano istotną poprawę biodostępności przy wykorzystaniu znajomości interakcji, jest tegafur będący prekursorem 5-fluorouracylu (5-FU) podawany w połączeniu z gimeracylem, który jest inhibitorem dehydrogenazy dihydropirymidynowej (DPD), a więc enzymu rozkładającego w największym stopniu 5-FU, oraz oteracylem, który zmniejsza aktywność 5-FU w prawidłowej błonie śluzowej żołądka i jelit przez zahamowanie fosforybozylotransferazy orotanowej². Produkt jest wskazany do leczenia w skojarzeniu z cisplatyną u dorosłych pacjentów z zaawansowanym rakiem żołądka³. Decytabina to kolejny lek przeciwnowotworowy, który na skutek szybkiego rozkładu pod wpływem enzymu cedazurydyny (CDA) nie mógł być podawany doustnie, a jedynie dożylnie. Po połączeniu decytabiny z inhibitorem CDA, która jest też stabilna w kwaśnym środowisku żołądka, uzyskano poprawę biodostępności leku, co umożliwiło stworzenie doustnego produktu leczniczego². Farmaceutyk jest zarejestrowany do leczenia chorych z zespołami mielodysplastycznymi i przewlekłą białaczką mielomonocytową.