prof. dr hab. n. med. Andrzej Kawecki

Mamy w tym roku nietypową, a może właśnie typową, wiosnę, która jeszcze w marcu zaczęła się wybuchem letniego ciepła, ochłodzeniem w kwietniu, ponowną eksplozją ciepła na początku maja, a dopiero teraz wszystko wróciło do normy. Synoptycy straszą kataklizmem gorąca w lecie, ale dla przypomnienia: zima miała być niezwykle surowa, a praktycznie jej nie było. Tak czy inaczej, ja niezmiennie zapraszam do lektury „Onkologii po Dyplomie” i kolejnego, bardzo ciekawego numeru.

Zaczynamy od interesującego artykułu dr n. med. Wioletty Starzec pt. „Zastosowanie markerów nowotworowych w profilaktyce i monitorowaniu najczęstszych nowotworów”, w którym omówiono znaczenie markerów nowotworowych we współczesnej onkologii. To od lat ważna i nadal rozwojowa tematyka. Część markerów niezmiennie determinuje w dużym stopniu wybór leczenia, czego klasycznym przykładem jest rak gruczołu krokowego i wyjściowe stężenie swoistego antygenu sterczowego (PSA – prostate-specific antigen). Istotne jest także znaczenie prognostyczne miana markerów, a nadzwyczaj przydatne – monitorowanie efektu terapii, szczególnie ważne m.in. w raku jajnika i gruczołu krokowego, gdy wznowa biochemiczna często wyprzedza kliniczne cechy progresji. Znajomość markerów jest niezbędna nie tylko dla onkologów, lecz także lekarzy innych specjalności, choćby ginekologów i urologów.

Gorąco polecam też kolejny artykuł, którego autorką jest dr n. med. Katarzyna Kryszczeszyn-Musialik, zatytułowany „Całościowa ocena geriatryczna jako pomocne narzędzie w kwalifikowaniu chorych do leczenia przeciwnowotworowego” przedstawiający zasady oceny geriatrycznej pacjentów w podeszłym wieku przed wdrożeniem leczenia onkologicznego. Jest to krytyczny element wyboru postępowania terapeutycznego, które musi być dostosowane do obciążeń medycznych powszechnych u seniorów. Co prawda, granica wieku, przez lata automatycznie warunkująca możliwości leczenia, przesuwa się w górę i co więcej – przestaje być czynnikiem a priori ograniczającym możliwości terapeutyczne, niemniej zapewnienie akceptowalnej tolerancji postępowania pozostaje warunkiem jego powodzenia.

Z pewnością godny uwagi jest tekst autorstwa mgr Doroty Gołąb z zakresu psychoonkologii, a dokładnie dotyczący kontaktu z chorymi w terminalnej fazie choroby nowotworowej i ich rodzinami („Rozmowa z pacjentem w terminalnym stanie choroby nowotworowej”). Autorka porusza jedno z najtrudniejszych zagadnień w praktyce klinicznej dla personelu medycznego, wymagające szczególnej empatii i delikatności. To lektura obowiązkowa zwłaszcza dla młodych adeptów onkologii, a także pań pielęgniarek i wszystkich mających styczność z chorymi.

Bardzo ważna tematyka zostaje poruszona przez lek. Piotra Szweda i prof. dr. hab. n. med. Marcina Kurzynę w pracy pt. „Podsumowanie wytycznych American Society of Clinical Oncology z 2023 r. dotyczących profilaktyki żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u pacjentów onkologicznych”. Należy pamiętać, że naturalny przebieg choroby nowotworowej sprzyja rozwojowi zaburzeń zatorowo-zakrzepowych, a niezauważalne, subkliniczne zespoły wykrzepiania występują u dość licznych chorych. Ich nasilenie często prowadzi do bardzo ciężkich powikłań. Krytycznie ważne jest zatem, oprócz rutynowej oceny ryzyka, przestrzeganie zasad profilaktyki.

Warty polecenia jest także artykuł mgr. Krzysztofa Manterysa zatytułowany „Seksualność po raku piersi” dotyczący tak intymnej sfery, jaką jest seksualność, u kobiet leczonych z powodu raka piersi. Związane z nią problemy mają – czego się często nie bierze pod uwagę – istotny wpływ na jakość życia, co jest niezwykle ważne w aspekcie rosnącej liczby zachorowań wśród pacjentek w relatywnie młodym wieku.

Polecam również bardzo ciekawy, oparty na prezentacji przypadku artykuł dr n. med. Beaty Młot i prof. dr. hab. n. med. Piotra Rzepeckiego dotyczący ostrej białaczki szpikowej, który autorzy opatrzyli wiele mówiącym tytułem: „Historia wielkiej bitwy, czyli opis przypadku ostrej białaczki szpikowej”. Ten jeden z najbardziej agresywnych nowotworów stanowi niezmiennie poważny problem kliniczny, a poprawa rokowania pozostaje nieadekwatna w relacji do dynamicznego postępu w zakresie biologii molekularnej i poznawania mechanizmów etiopatogenezy oraz progresji białaczek. Na kanwie przedstawionego przypadku warto zwrócić uwagę na to, jak wielką rolę odgrywa nastawienie psychiczne chorych, co ma bezpośredni wpływ na możliwości i skuteczność leczenia.

Na koniec dwa słowa o przeglądzie aktualności naukowych, których dokonuje w naszej stałej rubryce lek. Bartosz Spławski. Istotne okazują się wyniki badania oceniającego skuteczność alektynibu w ramach terapii uzupełniającej po leczeniu operacyjnym z powodu ALK-dodatnich raków płuca. W zaprezentowanych w tym numerze badaniach na ten temat wykazano poprawę przeżycia wolnego od progresji w porównaniu z chemioterapią, co stanowi przesłankę do zmiany standardu postępowania w tej subpopulacji pacjentów. Autor przeglądu przytacza również rozczarowujące wyniki badania KEYNOTE-412, w którym nie wykazano, by dodanie pembrolizumabu do chemioradioterapii (CRTH – chemoradiation) znamiennie poprawiało przeżycie chorych z zaawansowanym rakiem narządów głowy i szyi. W tym zakresie już od 30 lat standard postępowania nie ulega zmianie i mimo wielkiego postępu wiedzy nie udaje się opracować skuteczniejszych od jednoczesnej CRTH schematów postępowania.

Wszystkim Czytelnikom jak zwykle życzę owocnej lektury, a także wielu słonecznych, wiosennych i wkrótce letnich dni.