Temat numeru
Zastosowanie koanalgetyków w leczeniu bólu neuropatycznego u pacjentów onkologicznych
lek. Albert Jeznach1,2
dr n. med. Anna Błażucka1,2
lek. Marcin Lewicki3
- Opioidy przez długi czas stanowiły podstawę leczenia bólu nowotworowego. Ze względu na heterogeniczny charakter tego bólu i ograniczenia terapii opioidowej konieczne jednak okazało się poszerzenie arsenału terapeutycznego o koanalgetyki. W niniejszym artykule zostały przedstawione najpopularniejsze leki z tej grupy, łącznie z omówieniem ich mechanizmów działania oraz potencjalnym zastosowaniem w praktyce klinicznej
Kluczowym aspektem kompleksowej opieki nad pacjentami onkologicznymi jest leczenie bólu, który jest objawem najmocniej kojarzonym z chorobą nowotworową. I rzeczywiście – występuje on u blisko 44,5% chorych, włączając osoby nieleczone, aktualnie otrzymujące leczenie przeciwnowotworowe i te, które ukończyły terapię. Niemal 75% pacjentów onkologicznych w zaawansowanym stadium choroby wymaga stałego leczenia przeciwbólowego. To oni oraz chorzy, u których występują przerzuty, odczuwają te objawy najczęściej i najdotkliwiej (54,6%)1.
Zrozumienie bólu neuropatycznego występującego u pacjentów onkologicznych
Przyczyny bólu u pacjentów onkologicznych zostały przedstawione w tabeli 1. Pod względem mechanizmu powstania ból można zaklasyfikować jako:
- nocyceptywny – powstający w następstwie stymulacji receptorów bólowych w obrębie uszkodzonych i zmienionych zapalnie tkanek
- neuropatyczny – będący następstwem uszkodzenia somatosensorycznej części układu nerwowego
- złożony – zawierający komponent nocyceptywny i neuropatyczny.
Większość chorych doświadcza trzeciego z wymienionych typów bólu, czyli mieszanego, różniącego się od innych przede wszystkim znaczeniem objawów pochodzenia neuropatycznego.
Istotnym klinicznie, niedocenianym, a niekiedy wręcz lekceważonym problemem wymagającym odrębnego postępowania jest ból neuropatyczny (tab. 2, 3). Może on mieć charakter stały lub napadowy, a także spontaniczny lub prowokowany, a wynika z:
- obecności nowotworu
- bezpośredniego ucisku lub uszkodzenia splotów i nerwów
- powikłań po diagnostyce lub leczeniu (po chemioterapii [CTH – chemotherapy], radioterapii [RTH – radiotherapy], przetrwały ból pooperacyjny)
- zespołu paranowotworowego (polineuropatia paranowotworowa)2.
Patofizjologia tego typu objawów jest złożona. W przypadku obwodowego bólu neuropatycznego w obrębie uszkodzonych włókien tworzą się nieprawidłowe połączenia między włóknami przewodzącymi czucie a tymi przewodzącymi ból (tzw. efapsy), w wyniku czego informacja czuciowa przesyłana jest drogami przewodzącymi ból. Powstają patologiczne kanały sodowe, zachodzi aktywacja układu współczulnego, a to wywołuje samoistną aktywację receptorów i włókien nerwowych (spontaniczna czynność pobudzeniowa).
