Pacjent w trakcie leczenia onkologicznego
Poziom markerów nowotworowych. Implikacje w chirurgii onkologicznej
lek. Joanna Kubicka-Wołkowska dr hab. n. med. Piotr Hogendorf, prof. UMED prof. dr hab. n. med. Adam Durczyński
- Markery nowotworowe to substancje (najczęściej białka) wykrywane w płynach ustrojowych, wytwarzane przez komórki organizmu w warunkach prawidłowych. Ich podwyższone poziomy wskazują na obecność nowotworu lub innej patologii. Niniejszy artykuł zawiera charakterystykę wybranych markerów nowotworowych i ich znaczenie w procesie podejmowania decyzji terapeutycznych
Markery nowotworowe znajdują szerokie zastosowanie w diagnostyce oraz różnicowaniu zmian łagodnych i złośliwych. Mają znaczenie prognostyczne i predykcyjne. Decyzja o kwalifikacji do leczenia operacyjnego jest podejmowana przede wszystkim na podstawie dostępnych badań obrazowych, stanu ogólnego i wieku pacjenta oraz obecności chorób współistniejących. Brakuje jednak narzędzi, dzięki którym w potencjalnie resekcyjnych guzach litych możliwe byłoby wyselekcjonowanie grupy chorych odnoszących największą korzyść z pierwotnego leczenia chirurgicznego. W praktyce klinicznej wyjściowy pomiar poziomu wybranych markerów pozwoliłby uniknąć niepotrzebnej interwencji chirurgicznej u pacjentów, którzy mimo stwierdzenia choroby resekcyjnej nie odniosą korzyści z zabiegu. Zastosowanie u nich wcześniejszego leczenia systemowego wiązałoby się z szybszą kontrolą choroby i poprawą rokowania.
Inną grupą beneficjentów badań nad nowymi markerami nowotworowymi są chorzy z guzami zapalnymi, które klinicznie bardzo trudno różnicować z nowotworami złośliwymi.
Ca 19-9
Marker Ca 19-9 jest sjalową składową antygenu układu grupowego krwi Lewis. Jego podwyższone stężenie obserwuje się nie tylko w przypadku nowotworów przewodu pokarmowego, lecz także przy zapaleniu dróg żółciowych, żółtaczce i marskości wątroby, dlatego jego zastosowanie w diagnostyce chorób nowotworowych niesie ze sobą pewne ograniczenia. Co więcej, blisko 5-10% populacji kaukaskiej określanych jako Lewis a− b− nie wytwarza tego antygenu (tzw. non-secretors). Zbyt niska dodatnia wartość predykcyjna oraz brak swoistości narządowej powodują, że Ca 19-9 nie spełnia kryteriów testu przesiewowego. W praktyce klinicznej jest on wykorzystywany przede wszystkim w monitorowaniu przebiegu raków: trzustki (PC – pancreatic cancer), dróg żółciowych (CCA – cholangiocarcinoma), żołądka (GC – gastric cancer) i jelita grubego (CRC – colorectal cancer). Jako jedyny został zatwierdzony przez European Society for Medical Oncology (ESMO) i National Comprehensive Cancer Network (NCCN) w diagnostyce gruczolakoraka przewodowego trzustki (PDAC pancretic ductal adenocarcinoma).
