Wirus Epsteina-Barr (EBV – Epstein-Barr virus) jest powszechnym patogenem i dobrze poznanym czynnikiem rakotwórczym. Ma zdolność do wywołania przewlekłej infekcji o charakterze latentnym, podczas której dochodzi do ekspresji jedynie ograniczonego zestawu genów wirusa. Udział EBV został wykazany w patogenezie wielu nowotworów złośliwych, w tym klasycznego chłoniaka Hodgkina (HL – Hodgkin’s lymphoma), który dotyka głównie młodzież i młodych dorosłych. Cechuje się on na ogół korzystnym rokowaniem, niemniej przypadki nawrotowe lub oporne na leczenie nadal stanowią istotne wyzwanie terapeutyczne. Wirus Epsteina-Barr nie tylko indukuje transformację nowotworową, lecz także utrudnia rozpoznanie i eliminację komórek nowotworowych przez układ odpornościowy. Białka oraz niekodujące kwasy rybonukleinowe (RNA – ribonucleic acid) ekspresjonowane w fazie latencji typu 2A – charakterystycznej dla HL – wykorzystują liczne mechanizmy oddziaływania na różne etapy odpowiedzi odpornościowej wrodzonej i nabytej. Należy do nich zarówno wykorzystywanie immunosupresyjnego działania punktów kontrolnych odpowiedzi immunologicznej, jak i kształtowanie mikrośrodowiska nowotworowego w sposób sprzyjający przeżyciu oraz proliferacji komórek nowotworowych. Do procesów tych należą m.in. hamowanie ekspresji lub promowanie degradacji receptorów rozpoznających wzorce molekularne (PRR – pattern-recognition receptors), zakłócanie szlaku sygnalizacji zależnej od interferonów typu 1 (IFN-1) i cytokin prozapalnych oraz osłabianie funkcji efektorowej komórek mających naturalne właściwości cytotoksyczne (NK – natural killer). Dochodzi również do zaburzeń przetwarzania i prezentacji antygenów peptydowych limfocytom T – CD4+ i CD8+. Wirus Epsteina-Barr indukuje ekspresję punktów kontrolnych odpowiedzi immunologicznej, sekrecję cytokin immunosupresyjnych oraz napływ limfocytów T regulatorowych do mikrośrodowiska guza. Niniejszy artykuł przedstawia kompleksowy przegląd molekularnych mechanizmów leżących u podstaw złożonych interakcji między EBV a układem odpornościowym w przebiegu HL, ze szczególnym uwzględnieniem danych klinicznych dotyczących populacji pediatrycznej, które mogą mieć kluczowe znaczenie dla opracowania nowych, skutecznych strategii terapeutycznych.

Epidemiologia

W 2018 r. przyczynę blisko 13% wszystkich nowotworów (z wyjątkiem nieczerniakowego raka skóry) stanowiły zakażenia1. The International Agency for Research on Cancer (IARC) zaklasyfikowała do grupy czynników rakotwórczych sześć wirusów: zapalenia w...