Upośledzenie drożności przewodów nosowych i suchość błony śluzowej nosa mogą być objawami wielu poważnych schorzeń. Biorąc pod uwagę złożoność problemu i możliwość nakładania się wielu czynników sprawczych chory z objawami trudno leczącej się suchości błony śluzowej nosa wymaga wnikliwej oceny rynologicznej.

Wprowadzenie

Suchość błony śluzowej nosa u dzieci to problem coraz bardziej powszechny i złożony. Objawami suchości nosa są najczęściej świąd i zasychanie gęstej wydzieliny z formowaniem się strupów. Drożność nosa zostaje upośledzona, niejednokrotnie pojawiają się obrzęk błony śluzowej i wycieki z nosa, niekiedy krwawienie.¹

W zaawansowanych przypadkach może dochodzić do metaplazji nabłonka migawkowego w nabłonek wielowarstwowy płaski, co prowadzi do zaniku gruczołów i zakończeń nerwowych oraz zniszczenia układu śluzowo-rzęskowego, czego efektem są zaburzenia węchu. W sytuacjach skrajnych zmiany zanikowe mogą obejmować kości rusztowania nosa.²

Budowa i rola nosa

Nos jest niezwykle ważną strukturą, która łączy środowisko zewnętrzne z wewnętrznym. Stanowi mechaniczną i immunologiczną barierę ochronną. Jest narządem zmysłu, składową górnych dróg oddechowych, uczestniczy w tworzeniu dźwięku mowy. Ze względu na mnogość funkcji, jakie nos musi spełniać, jego budowa jest złożona, a fizjologia ciekawa i konieczna do zrozumienia istoty problemu.

Jama nosowa jest podzielona przez przegrodę nosa na dwie części, z reguły różnej wielkości. W obrębie jam nosa wyróżniamy przedsionek oddzielony od właściwej jamy nosa zastawką. Na bocznych ścianach jam nosa znajdują się trzy małżowiny nosowe, wyznaczające przewody nosowe. Przedsionek nosa pokryty jest naskórkiem z włosami i gruczołami łojowymi, dzięki którym zatrzymywana jest część zanieczyszczeń powietrza. Jamy nosa wyścielone są w większości przez nabłonek oddechowy, w części górnej przez nabłonek węchowy.²

Nabłonek oddechowy jam nosa jest walcowaty, rzęskowy. Zawiera komórki kubkowe oraz gruczoły mieszane, ma bogatą sieć naczyń krwionośnych i strefę komórek limfatycznych.² Gruczoły śluzowe i surowiczo-śluzowe odpowiadają za sekrecję dwóch warstw wydzieliny: powierzchownej (żel) i głębokiej (sol). Takie ustawienie obu warstw umożliwia prawidłowy ruch rzęsek nabłonka i przesuwanie śluzu z zanieczyszczeniami do gardła (tzw. aparat śluzowo-rzęskowy).¹

Warstwa śluzu dodatkowo zapobiega wysychaniu błony śluzowej, a toczące się w błonie śluzowej nosa procesy immunologiczne (humoralne i komórkowe) odpowiadają za eliminację patogenów i wytworzenie odporności.