Etiologia utrat przytomności u dzieci jest różnorodna, a najczęstszą ich przyczynę stanowią omdlenia, które są spowodowane zaburzeniami układu krążenia. Do zaburzeń tych może dochodzić zarówno z powodu występujących w większości przypadków przyczyn pozasercowych, jak i w następstwie patologii w układzie krążenia.

Według wytycznych European Society of Cardiology (ESC) dotyczących rozpoznawania i leczenia omdleń definiuje się je jako przemijającą utratę przytomności z powodu hipoperfuzji ośrodkowego układu krążenia, charakteryzującą się szybkim początkiem, krótkim czasem trwania oraz samoistnym całkowitym powrotem świadomości¹.

Szacuje się, że omdlenia w populacji pediatrycznej występują z częstością 125 przypadków na 10 000 dzieci rocznie. Do czasu osiągnięcia dorosłości przynajmniej jednego epizodu omdlenia doświadcza 30-50% dzieci, z czego 1-3% wymaga pilnej interwencji lekarskiej^2,3.

Obecnie wyróżnia się 3 duże grupy przyczyn omdleń:

• omdlenia odruchowe (neurogenne)
• omdlenia wynikające z hipotonii ortostatycznej
• omdlenia kardiogenne.

Omdlenia odruchowe (neurogenne)

Omdlenia odruchowe wynikają z nadmiernej aktywności układu autonomicznego. Często są poprzedzone objawami prodromalnymi, takimi jak: bladość, wzmożona potliwość, zawroty głowy, tzw. mroczki przed oczami, nudności i/lub wymioty. Wśród nich wyróżniamy: omdlenia wazowagalne, emocjonalne, sytuacyjne i zespół zatoki szyjnej.

Patofizjologia omdleń neurogennych polega na wywołanym na drodze odruchowej (odruch Bezolda-Jarischa) paradoksalnym pobudzeniu układu przywspółczulnego i nerwu błędnego w wyniku pobudzenia mechanoreceptorów znajdujących się w sercu. Wskutek tego dochodzi do bradykardii i/lub rozszerzenia naczyń żylnych objętościowych powodujących hipotensję.

Większość omdleń odruchowych występuje w pozycji stojącej, co jest spowodowane zaleganiem krwi w naczyniach objętościowych i zmniejszeniem powrotu żylnego, czego skutkiem jest hipoperfuzja ośrodkowego układu nerwowego (OUN).

Czynnikami mogącymi wywołać opisaną reakcję są: długotrwała pozycja stojąca, dolegliwości bólowe, kichanie, granie na instrumentach dętych, defekacja, sytuacje stresowe (np. pobieranie krwi), przebywanie w dusznym pomieszczeniu⁴.

Według danych z piśmiennictwa najczęstsze są omdlenia wazowagalne, które stanowią aż blisko 75% wszystkich omdleń u dzieci.